Οξειδωτικό στρες: Τι είναι και πως θα το αντιμετωπίσετε

Το οξειδωτικό στρες εκτός από πρόωρη γήρανση του οργανισμού ενοχοποιείται και για την εμφάνιση ή επιδείνωση σοβαρών παθήσεων. Με φωτομετρική εξέταση μπορεί να υπολογιστούν τα επίπεδα του οξειδωτικού στρες στον οργανισμό και να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα.

Το οξειδωτικό στρες έχει διαπιστωθεί ότι σχετίζεται με την εμφάνιση ή επιδείνωση παθήσεων όπως ο καρκίνος, η αθηροσκλήρωση, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η αρθρίτιδα, η νόσος Αλτσχάιμερ, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπογονιμότητα, η οστεοπόρωση, το βρογχικό άσθμα, η νεφροπάθεια και οι πάθήσεις του θυρεοειδούς αδένα.

Όπως εξηγεί η ενδοκρινολόγος-επιμελήτρια της Ενδοκρινολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Άγιος Παύλος» της Θεσσαλονίκης, Μαρία Μπουγουλιά «το οξυγόνο, εισερχόμενο στον οργανισμό με την αναπνοή και μεταφερόμενο με το αίμα στα κύτταρα, χρησιμοποιείται σε ποσοστό περίπου 95% για την παραγωγή ενέργειας. Το υπόλοιπο ποσοστό προκαλεί τη δημιουργία των ελεύθερων ριζών οι οποίες είναι απαραίτητες για τον οργανισμό μας, αφού αποτελούν μέρος του ανοσοποιητικού συστήματός μας. Όταν όμως ο οργανισμός βρεθεί κάτω από ορισμένες συνθήκες και η συγκέντρωση ελευθέρων ριζών αυξηθεί τότε ο ευεργετικός τους ρόλος αναιρείται και γίνονται καταστροφικές για τον οργανισμό. Αυτή η μεγάλη αύξηση χαρακτηρίζεται ως οξειδωτικό στρες».

Οι κυριότεροι παράγοντες που ευθύνονται για την επιτάχυνση του οξειδωτικού στρες και τη μείωση της αντιοξειδωτικής ικανότητας του οργανισμού είναι:

• το κάπνισμα,
• η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ,
• η ρύπανση της ατμόσφαιρας και των τροφίμων από τα χημικά λιπάσματα,
• οι συσκευασίες των τροφίμων,
• το άγχος και το ψυχολογικό στρες,
• η λήψη τροφών φτωχών σε αντιοξειδωτικά,
• οι διαταραχές του ύπνου,
• η καθιστική ζωή ή και η υπερβολική άθληση,
• καθώς και οι ορμονικές διαταραχές που παρουσιάζουν οι γυναίκες ή φάρμακα που παίρνουν όπως π.χ. για την εμμηνόπαυση και τα αντισυλληπτικά χάπια.

«Η εισπνοή καυσαερίων και άλλων τοξικών ουσιών, η παρουσία διαφόρων ορμονών, εντομοκτόνων, συντηρητικών και ‘βελτιωτικών’ στις τροφές, η ραδιενέργεια, η υπεριώδης ακτινοβολία (που τα τελευταία χρόνια αυξάνεται με την «τρύπα» του όζοντος) και κάθε είδους ακτινοβολία (όπως αυτή των κινητών τηλεφώνων) αυξάνουν την παρουσία ελευθέρων ριζών στον οργανισμό μας. Η αδρεναλίνη, που παράγεται λόγω άγχους και στρες, επιταχύνει απότομα τον μεταβολισμό αυξάνοντας το οξειδωτικό στρες. Επίσης η ίδια η διαδικασία απομάκρυνσής της από τον οργανισμό είναι πηγή οξειδωτικού στρες.
Παράλληλα το ψυχολογικό στρες, με άγνωστο μέχρι τώρα μηχανισμό, μειώνει και την συνολική αντιοξειδωτική αντίσταση του οργανισμού. Η λήψη τροφών φτωχών σε αντιοξειδωτικά αποδυναμώνει την άμυνα του οργανισμού ενάντια στο οξειδωτικό στρες. Η αϋπνία, το ξενύχτι, το ροχαλητό και η άπνοια κατά τη διάρκεια του ύπνου, που μπορεί να συμβεί όταν κοιμηθεί κανείς μετά από κατανάλωση αλκοόλ ή μετά από μακρά περίοδο αϋπνίας, αυξάνουν την παρουσία ελευθέρων ριζών στον οργανισμό μας. Αντίθετα, ένας καλός και ήσυχος ύπνος συντελεί στην επιδιόρθωση (αποκατάσταση) των βλαβών που έχουν προκληθεί από το οξειδωτικό στρες. Σε όσους αθλούνται ή υφίστανται μυϊκή καταπόνηση ,αυξάνεται η κατανάλωση οξυγόνου και συνεπώς η παραγωγή ελευθέρων ριζών» εξηγεί η κ.Μπουγουλιά.

Παράλληλα αναφέρει ότι όλες σχεδόν οι παθήσεις παρουσιάζουν μη φυσιολογικές τιμές ελευθέρων ριζών. Οι ελεύθερες ρίζες παρουσιάζουν υπερβολικά υψηλές τιμές, ενδεικτικά, σε περιπτώσεις σακχαρώδους διαβήτη, υπέρτασης, νόσου Πάρκινσον, παθήσεων θυρεοειδούς, αρτηριοσκλήρυνσης, νόσου Αλτσχάιμερ, ρευματοειδούς αρθρίτιδας, αλλεργικών και φλεγμονωδών παθήσεων κ.α..

Σύμφωνα με την κ.Μπουγουλιά ο οργανισμός διαθέτει ενδογενείς και εξωγενείς αμυντικούς μηχανισμούς κατά του οξειδωτικού στρες. Ενδογενείς μηχανισμοί είναι διάφορα ένζυμα και πρωτεΐνες ενώ οι εξωγενείς είναι τα αντιοξειδωτικά που προσλαμβάνονται με τη διατροφή.

«Και οι δυο κατηγορίες μηχανισμών έχουν ως αποστολή να διακόψουν την δράση των επιπλέον ελευθέρων ριζών ώστε αυτές να μην καταστρέψουν ζωτικά όργανα του κυττάρου. Όταν οι μηχανισμοί αυτοί δεν είναι επαρκείς επωμιζόμαστε τις παρενέργειες των ελεύθερων ριζών δηλαδή του οξειδωτικού στρες» προσθέτει η κ.Μπουγουλιά.

Πως μπορούμε να καταλάβουμε ότι έχουμε οξειδωτικό στρες;
Η εκτίμηση της δράσης των ελευθέρων ριζών παλαιότερα ήταν δύσκολη, χρονοβόρα και ακριβή. Στις μέρες μας μια αρκετά ακριβή φωτομετρική εξέταση, η οποία γίνεται σε εξειδικευμένα κέντρα (και δεν καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία), παρέχει στους ειδικούς τη δυνατότητα να εκτιμήσουν ποσοτικά τον βαθμό επίδρασης των ελευθέρων ριζών στον οργανισμό.

«Η εξέταση αυτή, η οποία υπολογίζει την συγκέντρωση των υπεροξειδίων στο αίμα, που σχηματίζονται από την αντίδραση του οξυγόνου με άλλες οργανικές ουσίες, είναι ικανή να εκτιμήσει το οξειδωτικό δυναμικό του αίματος και να παρέχει πολύτιμες πληροφορίες που με άλλες εξετάσεις αξιολόγησης δεν ήταν εφικτό να δοθούν» επισημαίνει η κ.Μπουγουλιά.

Αντιμετωπίστε το οξειδωτικό στρες
«Η εκτίμηση του οξειδωτικού στρες, της αντιοξειδωτικής ικανότητας του οργανισμού και η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων δίνει την δυνατότητα στο ειδικό ιατρό να προτείνει θεραπευτικές παρεμβάσεις όπου κρίνεται αναγκαίο, όπως αντιοξειδωτική διατροφή.
Αρχικά ελαχιστοποιούμε τους επιβαρυντικούς παράγοντες όπως π.χ. κάπνισμα, παχυσαρκία, κακή διατροφή, αντιμετώπιση της υποκείμενης νόσου. Επίσης ενισχύουμε την αντιοξειδωτική διατροφή.
Η αντιοξειδωτική δίαιτα θεωρείται απαραίτητη και πρέπει να γίνεται παράλληλα με την θεραπεία των νοσημάτων που συνυπάρχουν π.χ. παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση, καρδιαγγειακά νοσήματα, θυρεοειδοπάθειες.
Σημαντικό είναι ότι η χορήγηση αντιοξειδωτικών πρέπει να είναι εξατομικευμένη και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του κάθε οργανισμού. Η ανεξέλεγκτη πρόσληψη αντιοξειδωτικών μπορεί να επιφέρει το αντίθετο αποτέλεσμα και να οδηγήσει στην οξείδωση του οργανισμού με απώτερες δυσμενείς επιπτώσεις», τονίζει η κ.Μπουγουλιά.

Διατροφικές συμβουλές για λιγότερο οξειδωτικός στρες
Η μεγάλη κατανάλωση σύνθετων υδατανθράκων, φρούτων, λαχανικών, ψαριού, οσπρίων και ελαιολάδου και η μικρή κατανάλωση κορεσμένων ζωικών λιπών, κόκκινου κρέατος, η κατανάλωση ενός ποτηριού κόκκινου κρασιού την ημέρα και η καθημερινή άσκηση είναι οι τρόποι με τους οποίους μπορεί κανείς να αυξήσει την πρόσληψη των αντιοξειδωτικών.

1. Καταναλώνετε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποσότητα και ποικιλία φρούτων και λαχανικών.
2. Επιλέξτε μία διατροφή με πολλά προϊόντα ολικής αλέσεως και γενικά τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες.
3. Φροντίστε για την επαρκή ενυδάτωση του οργανισμού σας και την πρόσληψη τουλάχιστον 6-8 ποτηριών νερού ημερησίως.
4. Επιλέξτε έναν ελαφρύ τρόπο μαγειρέματος των γευμάτων σας, εξασφαλίζοντας έτσι τη διατήρηση των θρεπτικών τους συστατικών. Προτιμήστε το βράσιμο στον ατμό από το βράσιμο σε νερό.
5. Προσθέστε στο φαγητό σας φρέσκα αρωματικά βότανα, μπαχαρικά και καρυκεύματα, που αυξάνουν την αντιοξειδωτική προστασία.
6. Καταναλώνετε μεγάλες ποσότητες σκόρδου και κρεμμυδιού με το φαγητό, αφού περιέχουν πολύτιμα συστατικά και λειτουργούν ως ισχυρά αντιοξειδωτικά.
7. Χρησιμοποιείτε λεμόνι αντί ξύδι στις σαλάτες σας, λόγω του ότι έχει έντονη αντιοξειδωτική δράση, περιέχει βιταμίνη C και βοηθάει στην απορρόφηση ανόργανων στοιχείων που βρίσκονται σε λαχανικά, όπως το ασβέστιο και ο σίδηρος.
8. Δοκιμάστε να εντάξετε στη διατροφή σας τον λιναρόσπορο, τα ξηρά δαμάσκηνα, τα πράσα, το μπρόκολο, το ρόδι, τα καρύδια.
9. Προσπαθήστε να τρώτε περισσότερες φυτικές τροφές και λιγότερες ζωικές, προτιμώντας τις μη κατεργασμένες τροφές αντί για τις βιομηχανοποιημένες και τις βιολογικές αντί για τις συµβατικές.
10. Αποφύγετε φρέσκα φρούτα και λαχανικά «ψυγείου» ή θερμοκηπίου και γενικά ότι είναι «εκτός εποχής».
11. Πλένετε τα φρούτα και τα λαχανικά πολύ καλά µε ζεστό νερό,αλλά σκουπίστε τα αμέσως. Αν δεν είστε σίγουροι για την προέλευσή τους, απομακρύνετε τη φλούδα των φρούτων και τα εξωτερικά φύλλα των λαχανικών, για να μειώσετε τα χημικά τους υπολείμματα.
12. Τρώτε τα φρούτα μόνα τους και όχι ως επιδόρπιο μετά τα κυρίως γεύματα.
13. Συνδυάστε λαχανικά διαφόρων χρωμάτων στις σαλάτες σας. Φροντίστε να τα χοντροκόβετε λίγη ώρα πριν τα καταναλώσετε και να συνοδεύονται εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο και λεμόνι.
14. Αποφύγετε τον καφέ -μέχρι 2 δόσεις την ημέρα- (προτιμήστε το τσάι), το αλκοόλ (προτιμήστε το κρασί), τα ανθρακούχα ποτά, τη ζάχαρη και τους απλούς υδατάνθρακες.

Πηγή: ehealthcyprus.com