Ύπνος: Το ένα τρίτο του συνολικού χρόνου στη ζωή μας!!

Ο ύπνος αποτελεί το ένα τρίτο του συνολικού χρόνου στη ζωή μας. Ο Ναπολέοντας, η Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ και η Μάργκαρετ Θάτσερ τα έβγαζαν πέρα με μόλις τέσσερις ώρες ύπνο ημερησίως. Ο Τόμας Έντισον υποστήριζε ότι ο ύπνος ήταν χάσιμο χρόνου.

Γιατί κοιμόμαστε; Γιατί έχουμε ανάγκη τον ύπνο;

Για ποιο λόγο κοιμόμαστε; Αυτό είναι ένα ερώτημα που απασχολεί εδώ και πολλά χρόνια τους επιστήμονες και η απάντηση που έχουμε μέχρι τώρα είναι ότι κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα γιατί. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο ύπνος δίνει στον οργανισμό την ευκαιρία να ανακάμψει από τις δραστηριότητες της ημέρας, όμως στην πραγματικότητα η ενέργεια που εξοικονομείται από 8 ώρες ύπνου είναι ελάχιστη, περίπου 50 kCal, ίδια ενέργεια περιέχεται σε μια φέτα ψωμί.

Πρέπει να κοιμόμαστε γιατί ο ύπνος συμβάλει σημαντικά στη διατήρηση των φυσιολογικών επιπέδων των γνωσιακών λειτουργιών μας, όπως είναι η ομιλία, η μνήμη, η πρωτοτυπία και η ευελιξία στον τρόπο σκέψης. Με άλλα λόγια, ο ύπνος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου.

Τι θα συνέβαινε εάν δεν κοιμόμασταν;

Ένας καλός τρόπος να καταλάβουμε ποιος είναι ο ρόλος του ύπνου είναι να δούμε τι θα συνέβαινε εάν δεν κοιμόμασταν. Η έλλειψη ύπνου έχει σημαντικές επιπτώσεις στη λειτουργία του εγκεφάλου. Εάν έτυχε ποτέ να παραμείνετε ξύπνιοι όλη τη νύχτα θα γνωρίζετε τις παρακάτω συνέπειες: κακή διάθεση, κόπωση, ευερεθιστότητα και αφηρημάδα. Μετά από μόλις μια νύχτα χωρίς ύπνο, δυσκολεύει η συγκέντρωση και η ικανότητα συγκέντρωσης γίνεται πολύ σύντομη.

Με τη συνεχή έλλειψη ύπνου το τμήμα του εγκεφάλου που ελέγχει τη γλώσσα, τη μνήμη, την οργάνωση και την αίσθηση του χρόνου επηρεάζεται πάρα πολύ, σχεδόν σταματά να λειτουργεί. Μάλιστα, 17 ώρες συνεχούς αγρύπνιας οδηγεί σε μειωμένη ικανότητα όμοια με αυτή που προκαλεί 0,05% περιεκτικότητα αλκοόλ στο αίμα (δύο ποτήρια κρασί). Αυτό είναι το νόμιμο όριο για το επίπεδο αλκοόλ στο αίμα κατά την οδήγηση στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Που οδηγεί η στέρηση ύπνου

Έρευνες έχουν δείξει ότι η στέρηση ύπνου στον άνθρωπο προκαλεί δυσκολίες στην άμεση αντίδραση σε απαιτητικές καταστάσεις καθώς και στη λήψη λογικών επιλογών. Στην καθημερινότητα οι συνέπειες από την έλλειψη ύπνου είναι πολύ σοβαρές. Λέγεται μάλιστα ότι η έλλειψη ύπνου αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα σε αρκετές παγκοσμίου επιπέδου καταστροφές όπως οι: Exxon Valdez [1], Chernobyl [2], Three Mile Island [3] και η έκρηξη του διαστημικού λεωφορείου Challenger [4].

Η έλλειψη ύπνου δεν επιδρά σημαντικά μόνο στη γνωσιακή λειτουργία του ατόμου αλλά και στη συναισθηματική και σωματική του υγεία.

Διαταραχές ύπνου όπως το σύνδρομο υπνικής άπνοιας οδηγούν σε αυξημένη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας  στον ύπνο και συνδέονται με άγχος και αυξημένη πίεση. Επίσης έρευνες έχουν δείξει ότι η έλλειψη ύπνου αυξάνει τον κίνδυνο παχυσαρκίας καθώς αρκετές ορμόνες και χημικά στοιχεία που παίζουν σημαντικό ρόλο στον έλεγχο της όρεξης και της πρόσληψης βάρους εκκρίνονται κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Τι συμβαίνει όταν κοιμόμαστε;

Τι συμβαίνει κάθε φορά που κλείνουμε τα μάτια μας; Ο ύπνος ακολουθεί επαναλαμβανόμενους κύκλους 90-110 λεπτών και χωρίζεται σε δύο κατηγορίες:  σε αργό ύπνο (μη REM) (ο οποίος χωρίζεται σε τέσσερα επιπλέον στάδια) και σε REM ύπνο.

Ύπνος μη-REM

Στάδιο πρώτο: Ελαφρύς ύπνος

Κατά τη διάρκεια του πρώτου σταδίου του ύπνου, βρισκόμαστε σε μια κατάσταση μεταξύ ύπνου και ξύπνιου. Επιβραδύνεται η μυϊκή δραστηριότητα και μπορεί να υπάρχουν ελαφρές μυϊκές συσπάσεις. Πρόκειται για ένα διάστημα ελαφρύ ύπνου, που σημαίνει ότι μπορεί κανείς να ξυπνήσει εύκολα σε αυτό το στάδιο.

Στάδιο δύο: Πραγματικός ύπνος

Μετά από δέκα περίπου λεπτά ελαφρύ ύπνου, προχωράμε στο στάδιο δύο, το οποίο διαρκεί περίπου 20 λεπτά. Μειώνονται οι καρδιακοί παλμοί και η αναπνοή γίνεται πιο αργή. Στον άνθρωπο αυτή είναι η μεγαλύτερης διάρκειας περίοδος ύπνου.

Στάδια τρία και τέσσερα: Βαθύς ύπνος

Κατά τη διάρκεια του σταδίου τρία ο εγκέφαλος αρχίζει να εμφανίζει κύματα δ. Πρόκειται για ένα τύπο κύματος που είναι πλατύ (μεγάλο εύρος) και αργό (χαμηλή συχνότητα). Η αναπνοή και οι καρδιακοί παλμοί βρίσκονται στο πιο αργό επίπεδο.

Το στάδιο τέσσερα χαρακτηρίζεται από ρυθμική αναπνοή και ελάχιστη μυϊκή δραστηριότητα. Η αφύπνιση σε αυτό το στάδιο είναι δύσκολη και εάν το άτομο ξυπνήσει χρειάζεται κάποιο χρόνο προσαρμογής, ενώ συχνά έχει άσχημη διάθεση και μπορεί για κάποια λεπτά να αισθάνεται αποπροσανατολισμένο . Σε αυτό το στάδιο τα παιδιά μπορεί να  παρουσιάσουν ενούρηση, εφιάλτες ή ακόμη υπνοβασία.

Ύπνος REM

Η πρώτη περίοδος ύπνου REM (με ταχείες οφθαλμικές κινήσεις) συνήθως ξεκινάει περίπου 70 με 90 λεπτά αφού έχουμε αποκοιμηθεί. Κάθε νύχτα συνήθως έχουμε τρία έως πέντε επεισόδια ύπνου REM.

Παρότι δεν είμαστε ξύπνιοι, σε αυτή τη φάση η δραστηριότητα του εγκεφάλου είναι πολύ έντονη. Ορισμένες φορές μάλιστα είναι πιο έντονη ακόμη και από όταν είμαστε ξύπνιοι. Σε αυτό το διάστημα βλέπουμε τα περισσότερα όνειρα. Παρατηρείται πληθώρα επαναλαμβανόμενων ταχειών οφθαλμικών κινήσεων, απ’όπου προέρχεται και η ονομασία αυτής της φάσης ύπνου, η αναπνοή επιταχύνεται και η πίεση του αίματος αυξάνει. Το υπόλοιπο σώμα ωστόσο είναι σχεδόν παράλυτο. Αυτό θεωρείται και μέτρο πρόληψης από τη φύση ώστε να μην κινδυνεύουμε να πραγματοποιήσουμε αυτό που ονειρευόμαστε εκείνη τη στιγμή.

Μετά τη φάση REM, ο κύκλος ξεκινάει πάλι από την αρχή.

Πόσο ύπνο χρειαζόμαστε;

Δεν υπάρχει προκαθορισμένη ποσότητα ύπνου που χρειάζεται ο κάθε άνθρωπος, αυτό ποικίλει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Μελέτες έχουν δείξει ότι γενικά οι άνθρωποι προτιμούν να κοιμούνται από 5 έως 11 ώρες, με μέσο όρο περίπου τις 7,75 ώρες.

Ο Jim Horne από το Κέντρο Ερευνών για τον Ύπνο του Πανεπιστημίου Loughborough έχει μια απλή απάντηση σε αυτό: «Ο καθένας από εμάς χρειάζεται τόσο ύπνο ώστε να μη νιώθει υπνηλία την επόμενη ημέρα».

Ακόμη και τα ζώα χρειάζονται διαφορετικές ώρες ύπνου ανάλογα το είδος:

Το παγκόσμιο ρεκόρ για το μεγαλύτερο διάστημα χωρίς ύπνο (11 ημέρες) κατέχει ο Randy Gardner από το 1965. Την τέταρτη ημέρα που ήταν ξύπνιος κατά τη διάρκεια της μελέτης άρχισε να έχει παραισθήσεις, ενώ αργότερα είχε την ψευδαίσθηση πως ήταν διάσημος ποδοσφαιριστής. Εντυπωσιακό είναι ότι ο Randy εξακολούθησε να λειτουργεί αρκετά καλά ακόμη και προς το τέλος της μελέτης του. Μπορούσε ακόμη να νικήσει στο φλιπεράκι τους επιστήμονες που τον παρακολουθούσαν.

Πηγή: BBC