Υποχονδρία

Οι περισσότεροι από εμάς ανησυχούμε κατά καιρούς για την υγεία μας, αλλά σε μερικούς ανθρώπους αυτή η ανησυχία δεν φεύγει ποτέ και γίνεται εν τέλει η ίδια το πρόβλημα. Το άγχος υγείας (υποχονδρία) είναι η υπερβολική ανησυχία ενός ατόμου για την υγεία του, που, συνήθως, φτάνει στο σημείο να προκαλεί ιδιαίτερα έντονη αγωνία και να επηρεάζει την ικανότητά του να λειτουργεί φυσιολογικά.

Μερικοί άνθρωποι που βιώνουν άγχος υγείας έχουν ανεξήγητα σωματικά συμπτώματα, όπως πόνο στο στήθος ή πονοκεφάλους, τα οποία παρερμηνεύουν ως σημάδι κάποιας σοβαρής νόσου, παρά τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις του γιατρού τους για το αντίθετο. ’λλοι πάλι μπορεί να αγωνιούν συνεχώς για τη μελλοντική κατάσταση της υγείας τους, όντας μονίμως ανήσυχοι για θέματα, όπως «τι θα συμβεί εάν πάθω καρκίνο ή αποκτήσω πρόβλημα στην καρδιά;».

Τι προκαλεί το άγχος υγείας;
Υπάρχουν ποικίλα αίτια για τα οποία κάποιος μπορεί να ανησυχεί υπέρμετρα για την υγεία του, όπως για παράδειγμα να διανύει μία στρεσσογόνο περίοδο της ζωής του, να έχει βιώσει την παρουσία ασθένειας ή και θανάτου στην οικογένειά του ή κάποιο μέλος της οικογένειάς του να είχε υπερβολική ενασχόληση και ανησυχία για την υγεία του κατά την παιδική του ηλικία.

Η προσωπικότητα του ατόμου διαδραματίζει, επίσης, ρόλο, καθώς μπορεί να είναι ευάλωτο στο άγχος υγείας, επειδή έχει την τάση να ανησυχεί γενικά πολύ στη ζωή του. Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη διαχείριση συναισθημάτων και συγκρούσεων και τείνουν να καταστροφολογούν, όταν έρχονται αντιμέτωποι με δύσκολες καταστάσεις στη ζωή τους.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, φυσικά, το άγχος υγείας μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα κάποιας ψυχικής νόσου, όπως της κατάθλιψη ή της αγχώδους διαταραχής, η οποία απαιτεί διάγνωση και συγκεκριμένη θεραπεία.

Ο φαύλος κύκλος του άγχους υγείας
Είναι γνωστό ότι σωματικές παθήσεις (π.χ. η οσφυαλγία, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και το έκζεμα) πυροδοτούνται ή επιδεινώνονται από ψυχολογικά προβλήματα, όπως το στρες ή το άγχος. Όταν τα σωματικά συμπτώματα πυροδοτούνται ή επιδεινώνονται από την ανησυχία, προκαλείται ακόμη περισσότερο άγχος, το οποίο με τη σειρά του επιδεινώνει τα συμπτώματα. Επίσης, η υπερβολική ανησυχία μπορεί να οδηγήσει σε κρίσεις πανικού ή ακόμη και κατάθλιψη.

Ο φαύλος κύκλος του άγχους υγείας εκδηλώνεται, ωστόσο, και με άλλους τρόπους. Εάν κάποιος ελέγχει συνεχώς το σώμα του για σημάδια ασθένειας, όπως ένα εξάνθημα ή ένα οίδημα, είναι σίγουρο πως τελικά θα βρει κάτι από αυτά. Στις περισσότερες περιπτώσεις δε θα είναι κάτι σοβαρό – μπορεί να είναι μια φυσική αλλαγή του σώματος ή μία παρερμηνεία συμπτωμάτων του άγχους (π.χ. αύξηση του καρδιακού παλμού και εφίδρωση) ως ενδείξεις σοβαρής ασθένειας. Ωστόσο, αυτή η ανακάλυψη τείνει να προκαλεί μεγάλο άγχος και να εντείνει τη συχνότητα του αυτό-ελέγχου για σημάδια ασθένειας.

Πιθανότατα, το άτομο να αρχίσει να χρειάζεται ολοένα και περισσότερο διαβεβαίωση και καθησυχασμό ότι είναι υγιές από γιατρούς, φίλους και οικογένεια. Η ανακούφιση, όμως, που βιώνει από αυτές τις διαβεβαιώσεις είναι βραχυπρόθεσμη ή μπορεί να σταματήσει και να τις πιστεύει εξ’ ολοκλήρου, κάτι που συνεπάγεται ότι χρειάζεται όλο και περισσότερες δόσεις διαβεβαίωσης για να νιώσει καλύτερα. Αυτή η συνεχής επιδίωξη του καθησυχασμού και της διαβεβαίωσης δεν αφήνει το μυαλό του ατόμου να ξεχάσει τα συμπτώματα και στο τέλος το κάνει, συνήθως να νιώθει χειρότερα.

Οι άνθρωποι που έχουν άγχος υγείας, μπορεί να καταφύγουν στις εξής δύο ακραίες συμπεριφορές:

να αναζητούν συνεχώς πληροφορίες και διαβεβαιώσεις (π.χ. ψάχνουν μανιωδώς πληροφορίες για ασθένειες στο διαδίκτυο και πηγαίνουν πολύ συχνά στο γιατρό), ή
να εκδηλώνουν αποφευκτική συμπεριφορά (π.χ. αποφεύγουν να παρακολουθούν ιατρικές εκπομπές στην τηλεόραση, να πηγαίνουν στο γιατρό και οτιδήποτε άλλο που θα τους πυροδοτήσει το άγχος τους, ενώ αποφεύγουν, επίσης, οποιαδήποτε δραστηριότητα, όπως η φυσική άσκηση, που κρίνουν ότι θα χειροτερεύσει την κατάσταση).
Καμία από αυτές τις παραπάνω συμπεριφορές δεν είναι υγιής, και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί κατάλληλα, ώστε να σπάσει ο φαύλος κύκλος του άγχους υγείας.

Πάσχω από άγχος υγείας;
Εάν απαντήσετε ΝΑΙ στις περισσότερες από τις παρακάτω ερωτήσεις, είναι πιθανό να πάσχετε από άγχος υγείας.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 6 μηνών:

Έχετε υπερβολική ενασχόληση με την ιδέα πως πάσχετε από κάποια σοβαρή ασθένεια, λόγω σωματικών συμπτωμάτων, η οποία έχει κρατήσει τουλάχιστον έξι μήνες;
Έχετε νιώσει άγχος εξαιτίας αυτής της ανησυχίας/ενασχόλησης;
Έχετε διαπιστώσει πως αυτή η ανησυχία επηρεάζει αρνητικά όλους τους τομείς της ζωής σας, συμπεριλαμβανομένης της οικογενειακής, της κοινωνικής και της εργασιακής;
Αισθάνεστε ότι έχετε την ανάγκη να κάνετε συνεχώς αυτό-εξέταση και αυτό-διάγνωση;
Έχετε βιώσει δυσπιστία ως προς τη διάγνωση κάποιου γιατρού ή αισθανθήκατε ότι δεν πείθεστε από τις διαβεβαιώσεις του γιατρού ότι είστε υγιής;
Χρειάζεστε συνεχώς τη διαβεβαίωση ότι είστε υγιής από τους γιατρούς, την οικογένεια και τους φίλους σας, ακόμη και αν δεν πιστεύετε πραγματικά αυτό που σας λένε;
Πως μπορεί να βοηθήσει ο γιατρός σας
Εάν πιστεύετε ότι πάσχετε από άγχος υγείας, θα ήταν καλό να συμβουλευτείτε το γιατρό σας. Όταν ο γιατρός σας διαπιστώσει ότι ισχύει κάτι τέτοιο και ότι δεν υπάρχει κάποιο σωματικό αίτιο, το οποίο προκαλεί τα συμπτώματα που έχετε, θα πρέπει να διερευνηθεί εάν πάσχετε από κατάθλιψη ή αγχώδη διαταραχή, που μπορεί να προκαλούν ή να επιδεινώνουν τα συμπτώματα αυτά. Σε αυτή την περίπτωση, πιθανόν να παραπεμφθείτε για ψυχοθεραπεία και, εάν κριθεί απαραίτητο, να σας χορηγηθεί και αντικαταθλιπτική αγωγή.

Σε διαφορετική περίπτωση, ο στόχος θα είναι και πάλι να σας βοηθήσουν να ανησυχείτε λιγότερο για την υγεία σας. Μπορεί με τις συμβουλές του γιατρού σας και κάποιο υλικό αυτό-βοήθειας να δείτε βελτίωση και να αρχίσετε να νιώθετε καλύτερα ή μπορεί και πάλι να βοηθηθείτε από συνεδρίες ψυχοθεραπείας.

Ψυχοθεραπεία
Η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία είναι αποτελεσματική για πολλούς ανθρώπους με άγχος υγείας και περιλαμβάνει τη συνεργασία με εξειδικευμένο ψυχοθεραπευτή για τον εντοπισμό των σκέψεων που κάνετε και των συναισθημάτων που βιώνετε, καθώς και των τρόπων που χρησιμοποιείτε για να ανταπεξέρχεστε σε διάφορες καταστάσεις.

Ο σκοπός της Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής Θεραπείας είναι να τροποποιηθούν οι δυσλειτουργικές σκέψεις και συμπεριφορές, οι οποίες συντηρούν το άγχος υγείας, και να αντικατασταθούν με πιο λειτουργικές σκέψεις και συμπεριφορές αντίστοιχα, σπάζοντας τον φαύλο κύκλο. Ένα παράδειγμα αρνητικής σκέψης είναι το να βγάζουμε πολύ γρήγορα συμπεράσματα, όπως «Αν ο γιατρός με έστειλε για εξετάσεις, πρέπει να ανησυχεί για κάτι στην υγεία μου».

Χρησιμοποιεί ουσιαστικά μεθόδους για να αμφισβητήσει τον τρόπο που ερμηνεύετε τα συμπτώματά σας και να ενθαρρύνει μια πιο ισορροπημένη και ρεαλιστική σκοπιά. Θα σας βοηθήσει να:

να συνειδητοποιήσετε τι χειροτερεύει τα συμπτώματα
να αναπτύξετε μεθόδους αντιμετώπισης των συμπτωμάτων
να νιώθετε είστε πιο ενεργοί, ακόμα και αν δεν έχουν υποχωρήσει όλα τα συμπτώματα
Ωστόσο, δεν είναι απαραίτητα η πιο κατάλληλη θεραπεία για όλους όσοι έχουν άγχος υγείας. Κάποιοι μπορεί να ωφεληθούν περισσότερο από άλλες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, όπως η εστιασμένη στο τραύμα θεραπεία ή κάποιο άλλο είδος ψυχοθεραπείας στοχευμένης σε συγκεκριμένο ψυχολογικό πρόβλημα.

Είναι απαραίτητη η ακριβής αξιολόγηση για την επιλογή της κατάλληλης, για εσάς και για το πρόβλημα που αντιμετωπίζετε, θεραπείας, συνεπώς, είναι πιθανό, εφόσον κριθεί απαραίτητο, να παραπεμφθείτε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για αυτό το επόμενο βήμα.

neaygeia.gr