Ο ανταγωνισμός στα αδέλφια

Αν και πολλά αδέρφια έχουν την τύχη να γίνουν οι καλύτεροι φίλοι, είναι σύνηθες για τα αδέρφια να τσακώνονται. Επίσης, είναι συνηθισμένο τη μια στιγμή να λατρεύουν και την άλλη στιγμή να απεχθάνονται ο ένας τον άλλον.

Συχνά, η αντιπαλότητα μεταξύ τους ξεκινά πριν ακόμα γεννηθεί το δεύτερο παιδί και συνεχίζει καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και ανταγωνίζονται μεταξύ τους για τα πάντα, από τα παιχνίδια μέχρι την προσοχή που θα λάβουν από τους άλλους. Δεδομένου ότι τα παιδιά περνάνε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης, οι ανάγκες που προκύπτουν επηρεάζουν σημαντικά τον τρόπο που σχετίζονται μεταξύ τους.

Μπορεί να νιώθετε απογοήτευση και σύγχυση όταν βλέπετε και ακούτε τα παιδιά σας να τσακώνονται. Ένα σπίτι στο οποίο κυριαρχούν οι συγκρούσεις είναι στρεσσογόνο για όλους. Ωστόσο, συχνά είναι δύσκολο να γνωρίζετε πώς να σταματήσετε τους καβγάδες, ή ακόμα κι αν θα πρέπει να εμπλακείτε σε αυτούς. Μπορείτε όμως να πάρετε μέτρα για την προώθηση της ηρεμίας στην οικογένειά σας και να βοηθήσετε τα παιδιά σας σε αυτό.

Γιατί τα παιδιά τσακώνονται
Πολλά διαφορετικοί λόγοι μπορούν να προκαλέσουν στα αδέλφια αντιπαλότητα. Τα περισσότερα αδέλφια βιώνουν κάποιου βαθμού ζήλια ή ανταγωνισμό, κι αυτό μπορεί να καταλήξει σε λογομαχίες και διαπληκτισμούς. Αλλά κι άλλοι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν το πόσο συχνά τα παιδιά τσακώνονται και πόσο σοβαροί αυτοί οι τσακωμοί μπορούν να γίνουν. Αυτοί περιλαμβάνουν:

• Τις ανάγκες που προκύπτουν. Είναι φυσικό καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν να επηρεάζονται από τις ανάγκες που έχουν, τις αγωνίες τους αλλά και από την ταυτότητα τους . Για παράδειγμα, τα μικρά παιδιά είναι από τη φύση τους κτητικά με τα παιχνίδια και τα υπάρχοντά τους, και μαθαίνουν να εκφράζουν τις επιθυμίες τους με κάθε ευκαιρία. Έτσι, αν ο μικρότερος αδελφός ή αδελφή πάρει το παιχνίδι του παιδιού, αυτό μπορεί να αντιδράσει επιθετικά. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας συχνά έχουν ισχυρό το αίσθημα της δικαιοσύνης και της ισότητας, και δεν μπορούν να καταλάβουν γιατί τα αδέλφια των άλλων ηλικιών αντιμετωπίζονται με διαφορετικό τρόπο ή λαμβάνουν προνομιακή μεταχείριση. Οι έφηβοι, από την άλλη πλευρά, αναπτύσσουν την αίσθηση της ατομικότητας και της ανεξαρτησίας, και μπορεί να δυσανασχετήσουν για την βοήθεια στις οικιακές δουλειές, στη φροντίδα των μικρότερων αδελφών, ή ακόμα και αν χρειαστεί να περάσουν χρόνο όλοι μαζί. Όλες αυτές οι διαφορές μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο που τα παιδιά τσακώνονται.
• Την ιδιοσυγκρασία της προσωπικότητας. Η ιδιοσυγκρασία των παιδιών σας- συμπεριλαμβανομένης της διάθεσης, του χαρακτήρα, και της προσαρμοστικότητας – και οι μοναδικές προσωπικότητες τους παίζουν μεγάλο ρόλο στο πόσο καλά τα πηγαίνουν μεταξύ τους. Για παράδειγμα, εάν το ένα παιδί είναι χαλαρό και το άλλο εκνευρίζεται εύκολα , αυτό μπορεί συχνά να πυροδοτεί τους τσακωμούς τους. Ομοίως, ένα παιδί που είναι ιδιαίτερα ανασφαλές και προσκολλάται στους γονείς για να νιώσει άνεση και αγάπη μπορεί να προκαλέσει αγανάκτηση στα αδέλφια του που το βλέπουν και αναζητούν το ίδιο μερίδιο προσοχής.
• Τις ειδικές ανάγκες / άρρωστα παιδιά. Μερικές φορές, οι ανάγκες που μπορεί να έχει ένα παιδί λόγω κάποιας ασθένειας ή μαθησιακών/συναισθηματικών δυσκολιών ενδέχεται να απαιτούν περισσότερο χρόνο από τους γονείς. Τα άλλα αδέρφια μπορεί να αντιδρούν σε αυτή τη διαφορετική αντιμετώπιση και να ξεσπούν έντονα για να τραβήξουν την προσοχή ή από φόβο για το τι συμβαίνει στον άλλο παιδί.
• Τα γονικά πρότυπα. Ο τρόπος που οι γονείς επιλύουν τα προβλήματα και τις διαφωνίες τους, θέτει ένα ισχυρό παράδειγμα για τα παιδιά. Έτσι, αν εσείς και ο/η σύζυγος σας διαχειρίζεστε τις διαφωνίες σας με έναν τρόπο σεβαστό, παραγωγικό, και όχι επιθετικό, είναι πιο πιθανό ότι τα παιδιά σας θα υιοθετήσουν αυτές τις τακτικές, όταν αντιμετωπίζουν προβλήματα μεταξύ τους. Αντίθετα, αν τα παιδιά σας βλέπουν να φωνάζετε, να χτυπάτε πόρτες, και να διαφωνείτε δυνατά όταν έχετε προβλήματα, είναι πιθανό να αντιγράψουν αυτές τις κακές συνήθειες.

Τι να κάνετε όταν ξεκινάνε οι τσακωμοί
Ενώ είναι συνηθισμένο τα αδέλφια να τσακώνονται, δεν είναι σίγουρα ευχάριστο για κανέναν στο σπίτι. Και κάθε οικογένεια μπορεί να αντέξει μέχρι ένα σημείο τις συγκρούσεις. Τι πρέπει να κάνετε λοιπόν όταν αρχίζει ο τσακωμός;

Εάν είναι δυνατόν, μην παρέμβετε. Εμπλακείτε μόνο αν υπάρχει σωματικός κίνδυνος. Αν παρεμβαίνετε πάντα, είναι πολύ πιθανόν να δημιουργήσετε επιπρόσθετα προβλήματα. Τα παιδιά μπορεί να αρχίσουν να περιμένουν τη βοήθειά σας και ότι θα τα σώσετε, αντί να μάθουν να λύνουν τα προβλήματα μόνα τους. Επίσης υπάρχει ο κίνδυνος -κατά λάθος- να φανεί ότι το ένα παιδί πάντα “προστατεύεται”, κάτι που θα μπορούσε να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τον ανταγωνισμό. Με την ίδια λογική, τα ‘ευνοημένα’ παιδιά μπορεί να αισθάνονται ότι έχουν το πάνω χέρι πιο εύκολα επειδή πάντα προστατεύονται από τον γονέα.

Εάν ανησυχείτε για τη γλώσσα και τα διάφορα ονόματα-επίθετα που χρησιμοποιούνε, είναι σκόπιμο να διδάξετε στα παιδιά να εκφράζουν αυτό που αισθάνονται με τις κατάλληλες λέξεις. Αυτό είναι διαφορετικό από το να παρεμβαίνετε ή να ενισχύετε τους τσακωμούς τους.

Ακόμα και τότε, ενθαρρύνετε τα παιδιά να λύσουν μόνα τους την κρίση. Αν εμπλακείτε, προσπαθήστε να επιλύσετε τα προβλήματα με τα παιδιά σας και όχι για λογαριασμό τους.

Εάν παρέμβετε, λάβετε υπόψη τα παρακάτω βήματα:

• Απομακρύνετε τα παιδιά μέχρι να ηρεμήσουν. Μερικές φορές είναι καλύτερο να τους δώσετε χώρο για λίγο και όχι να μιλήσετε για την σύγκρουση, γιατί η ένταση μπορεί να κλιμακωθεί και πάλι. Αν θέλετε να το χρησιμοποιήσετε αυτό σαν μια μαθησιακή εμπειρία, περιμένετε έως ότου τα συναισθήματα έχουν καταλαγιάσει.
• Μην εστιάσετε υπερβολικά στο ποιο παιδί φταίει. Χρειάζονται δύο για να δημιουργηθεί ένας καβγάς- όποιος εμπλέκεται είναι εν μέρει υπεύθυνος.
• Στη συνέχεια, προσπαθήστε να δημιουργήσετε μια κατάσταση, έτσι ώστε κάθε παιδί να κερδίσει κάτι. Όταν και οι δύο θέλουν το ίδιο παιχνίδι, ίσως υπάρχει ένα παιχνίδι που θα μπορούσαν να παίξουν μαζί εναλλακτικά.

Να θυμάστε, καθώς τα παιδιά αντιμετωπίζουν τις διαφορές, μαθαίνουν επίσης σημαντικές δεξιότητες που θα τους χρησιμεύσουν για μια ζωή – για παράδειγμα πως να εκτιμούν την προοπτική ενός άλλου ατόμου, πώς να συμβιβάζονται και να διαπραγματεύονται, και πώς να ελέγχουν τις επιθετικές παρορμήσεις τους.

Βοηθώντας τα παιδιά
Απλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε κάθε μέρα για την αποφυγή συγκρούσεων περιλαμβάνουν:

• Θέστε βασικούς κανόνες για την αποδεκτή συμπεριφορά. Πείτε στα παιδιά να κρατήσουν τα χέρια τους μακριά από τους άλλους και ότι απαγορεύονται οι κατάρες, τα επίθετα, οι φωνές, τα χτυπήματα της πόρτας κτλ. Ζητήστε τη συμμετοχή τους στους κανόνες και ενημερώστε τους για τις συνέπειες όταν τους σπάσουν. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά μαθαίνουν ότι είναι υπεύθυνα για τις πράξεις τους, ανεξάρτητα από την κατάσταση ή αν αισθάνθηκαν ότι τους προκάλεσαν, και αποθαρρύνει κάθε προσπάθεια να διαπραγματευτούν σχετικά με το ποιος ήταν «σωστός» ή «λάθος».
• Μην αφήνετε τα παιδιά να σας κάνουν να πιστεύετε ότι τα πάντα πρέπει να είναι «δίκαια» και «ίσα» – μερικές φορές ένα παιδί χρειάζεται κάτι περισσότερο από το άλλο.
• Να δείχνετε ενεργά το ενδιαφέρον σας για τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους. Για παράδειγμα, αν κάποιο θέλει να βγείτε έξω, κάντε μια βόλτα μαζί του ή πάτε στο πάρκο. Αν το άλλο παιδί θέλει να καθίσει και να διαβάσει, αφιερώστε χρόνο και γι αυτό.
• Βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά έχουν το δικό τους χώρο και χρόνο για να κάνουν ό, τι θέλουν – να παίξουν με τα παιχνίδια τους μόνα τους, να παίξουν με τους φίλους τους χωρίς τα αδέλφια τους, ή να απολαύσουν κάποιες δραστηριότητες χωρίς να χρειάζεται να τις μοιράζονται 50-50%.
• Δείξτε και πείτε στα παιδιά ότι τα αγαπάτε χωρίς όρια.
• Διαβεβαιώστε τα ότι είναι ασφαλή, σημαντικά, ότι τα αγαπάτε, και ότι οι ανάγκες τους θα ικανοποιηθούν.
• Διασκεδάστε μαζί σαν μια οικογένεια. Είτε βλέπετε μια ταινία, είτε παίζετε με μια μπάλα, ή ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, όλα συμβάλλουν στο να δημιουργηθεί μια ήρεμη και χαλαρή ατμόσφαιρα και να μάθουν να σχετίζονται με τον ίδιο τρόπο μεταξύ τους. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στην άμβλυνση των εντάσεων μεταξύ τους. Δεδομένου ότι η γονική προσοχή είναι κάτι για το οποίο πολλά παιδιά καβγαδίζουν, οι διασκεδαστικές οικογενειακές δραστηριότητες μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των συγκρούσεων.
• Εάν τα παιδιά σας καυγαδίζουν συχνά για τα ίδια πράγματα (όπως πχ. τα βιντεοπαιχνίδια), αναρτήστε ένα πρόγραμμα το οποίο θα υποδεικνύει ποιο παιδί “κατέχει” το συγκεκριμένο αντικείμενο και ποιες μέρες κατά τη διάρκεια της εβδομάδας. Αλλά αν συνεχίσουν να τσακώνονται γι ‘αυτό, απομακρύνετε το αντικείμενο εντελώς.
• Αν οι διαμάχες των παιδιών σας είναι συχνές, πραγματοποιήστε εβδομαδιαίες οικογενειακές συναντήσεις στις οποίες θα επαναλαμβάνετε τους κανόνες σχετικά με τους καβγάδες, και αξιολογήστε προηγούμενες επιτυχίες ώστε να μειώσετε τις συγκρούσεις. Σκεφτείτε τη θέσπιση ενός προγράμματος, όπου τα παιδιά θα κερδίζουν πόντους για μια διασκεδαστική οικογενειακή δραστηριότητα, όταν προσπαθούν να σταματήσουν τους καβγάδες.
• Αναγνωρίστε πότε τα παιδιά χρειάζονται λίγο χρόνο μακριά το ένα από το άλλο και την δυναμική της οικογένειας. Κατά καιρούς, δοκιμάστε να οργανώσετε ξεχωριστές ημέρες παιχνιδιού ή δραστηριοτήτων για κάθε παιδί. Και όταν το ένα παιδί βρίσκεται στην μέρα του παιχνιδιού, μπορείτε να αφιερώσετε χρόνο αποκλειστικά στο άλλο.
• Λάβετε υπόψη σας ότι μερικές φορές τα παιδιά τσακώνονται για να τραβήξουν την προσοχή των γονιών. Σε αυτή την περίπτωση, σκεφτείτε να απομακρυνθείτε από το χώρο. Όταν φύγετε, το κίνητρο για τον καβγά έχει χαθεί. Επίσης, όταν η δική σας υπομονή έχει εξαντληθεί, αφήστε τον άλλο γονιό να χειριστεί την κατάσταση, του οποίου η υπομονή μπορεί να είναι μεγαλύτερη εκείνη τη στιγμή.

Ζητήστε βοήθεια από έναν επαγγελματία
Σε ένα μικρό ποσοστό των οικογενειών, οι καβγάδες μεταξύ των αδερφών είναι τόσο σοβαροί ώστε να διαταράσσουν την καθημερινή λειτουργία, ή να επηρεάζουν ιδιαίτερα τα παιδιά σε συναισθηματικό ή ψυχολογικό επίπεδο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι χρήσιμο να λάβετε βοήθεια από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Ζητήστε βοήθεια εάν οι συγκρούσεις:

• είναι τόσο σοβαρές ώστε να δημιουργούν προβλήματα στο γάμο σας
• δημιουργούν πραγματικό σωματικό κίνδυνο σε οποιοδήποτε μέλος της οικογένειας
• είναι επιζήμιες για την αυτοεκτίμηση και την ψυχολογική ευεξία του κάθε μέλους της οικογένειας
• μπορεί να σχετίζονται με άλλες σημαντικές ανησυχίες, όπως η κατάθλιψη

Εάν έχετε ερωτήσεις για τις διαμάχες των παιδιών σας, μιλήστε με το γιατρό σας, ο οποίος μπορεί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε αν η οικογένειά σας μπορεί να ωφεληθεί από την επαγγελματική βοήθεια και να σας παραπέμψει κατάλληλα.

neaygeia.gr