Πόσο επηρεάζει ο θόρυβος την υγεία μας

Ο ήχος και ο θόρυβος είναι δύο ξεχωριστές έννοιες. Ο ήχος είναι ένα ποιοτικό στοιχείο της φυσιογνωμίας ενός τόπου, ενώ ο θόρυβος αποτελεί παράμετρο ρύπανσης.

«Ως θόρυβος, σε καθημερινή χρήση, αναφέρεται συνήθως οποιοσδήποτε ανεπιθύμητος ήχος. Ο θόρυβος εμφανίζεται ως ένα ποσοστό σε όλα τα φυσικά φαινόμενα, με την έννοια του ανεπιθύμητου στοιχείου σε αυτά. Ο θόρυβος είναι έννοια σχετική ή και υποκειμενική, καθώς το ίδιο γεγονός (πχ ένας συγκεκριμένος ήχος) άλλοτε θεωρείται θόρυβος και άλλοτε είναι επιθυμητός» γράφει η Wikipedia.

Όταν ο ηχητικός θόρυβος είναι σε συχνότητες που μπορεί να συλλάβει η αίσθηση της ακοής έχουμε ακουστικό θόρυβο (ηχορύπανση). Ένας θόρυβος από ήχο μπορεί να γίνει «ενοχλητικός στο αυτί». Πηγές θορύβου εντοπίζονται παντού, όπως στους χώρους εργασίας, στο δρόμο αλλά και μέσα στην κατοικία μας. Πηγές κοινά αποδεκτές ως θόρυβος είναι τα μηχανοκίνητα μέσα μεταφοράς, μηχανήματα οδοποιίας και κατασκευής οικοδομών, αλλά και συσκευές όπως τα κλιματιστικά, το ψυγείο κ.λ.π. Ο ακουστικός θόρυβος γενικά επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα της ζωής των ανθρώπων, χωρίς αυτό να ισχύει κατ’ ανάγκη σε όλες τις περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα όταν ακούμε ίσως τον παφλασμό των κυμάτων, αναφέρει η ίδια πηγή.

Οι ορισμοί που δίνονται στην έννοια του θορύβου είναι υποκειμενικοί, καθώς ο θόρυβος είναι ένας ήχος που ένα πρόσωπο δε θέλει να ακούει (Evans & Stecker, 2004). Ορισμένες μελέτες υποστηρίζουν ότι η υποκειμενική εμπειρία του θορύβου (δηλαδή η ενόχληση) και όχι η ένταση του θορύβου από μόνη της, είναι ο σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την υγεία των ανθρώπων (Nivision & Endresen, 1993).

Μεγάλο μέρος των ερευνών έχει εστιάσει την προσοχή στη χρόνια έκθεση στο θόρυβο (που ορίζεται αντικειμενικά ως ένα κρίσιμο επίπεδο decibel) σε σχετικά μεγάλα δείγματα πληθυσμού, γράφει ο Simon Moesgaard-Kjeldsen στο reflectd.co.

Ωστόσο, οι επιπτώσεις του θορύβου επηρεάζονται επίσης από άλλους παράγοντες, όπως η προσωπικότητα και η σημασία του θορύβου (Cohen et al., 1986). Ο Babisch και οι συνεργάτες του (2013) τονίζουν ότι η όχληση από το θόρυβο καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το επίπεδο του θορύβου, έτσι οι δύο παράγοντες αυτοί δεν είναι ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλο.

Μπορούμε να «συνηθίσουμε» το θόρυβο;

Υποκειμενικές αναφορές αποκαλύπτουν ότι οι άνθρωποι αρχίζουν να κοιμούνται καλύτερα καθώς συνηθίζουν το θόρυβο της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων, κάτι που αντανακλά τη λεγόμενη διαδικασία του εθισμού. Ωστόσο, εξετάσεις που έχουν γίνει στον εγκέφαλο ανθρώπων δεν αποκάλυψαν να συμβαίνει κάποια αλλαγή καθώς τα αντικείμενα ελέγχου «άρχισαν να συνηθίζουν το θόρυβο» (Kuroiwa et al., 2002; Xin et al., 2000).

Για την ακρίβεια, η έκθεση στο θόρυβο μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε αυξημένη ευαισθησία σε αυτόν (Nivison & Endresen, 1993).

Απ’ ό,τι φαίνεται από τις έρευνες, σχολιάζει ο αρθρογράφος, ορισμένοι συνηθίζουν το θόρυβο, ενώ άλλοι όχι.
Το πώς και κατά πόσο οι άνθρωποι μπορούν να προσαρμοστούν, εξαρτάται από την ευαισθησία και την προσωπικότητά τους (Kawada, 2011).

Πολλοί από εμάς ζούμε σε θορυβώδη περιβάλλοντα και φαίνεται να τα πηγαίνουμε αρκετά καλά, όμως πώς μας επηρεάζει στην πραγματικότητα -σωματικά και ψυχολογικά- η έκθεσή μας στο θόρυβο;

1. Γνωστική λειτουργία

Ο Stansfeld και οι συνεργάτες του (2005) ερεύνησαν πώς ο θόρυβος από αεροσκάφη και από την κίνηση στους δρόμους επηρέασε τη γνωστική λειτουργία και υγεία 3.000 παιδιών.

Στη μελέτη συμμετείχαν εθελοντές από την Ολλανδία, την Ισπανία και τις ΗΠΑ.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν μια γραμμική συσχέτιση έκθεσης-αποτελέσματος, ανάμεσα στη χρόνια έκθεση στο θόρυβο που προκαλούσαν τα αεροσκάφη κοντά σε περιοχές όπου υπήρχαν σχολεία (όχι στο θόρυβο από την κυκλοφορία των αυτοκινήτων) και στη μειωμένη κατανόηση του γραπτού λόγου και τη μνήμη αναγνώρισης στα παιδιά.

Η εξήγηση που έδωσαν οι ερευνητές ήταν η εξής: «…ο ήχος που παρουσιάζει αξιόλογη μεταβολή με την πάροδο του χρόνου (αλλαγή κατάστασης) αδυνατίζει τη γνωστική λειτουργία, ενώ ο ήχος που δεν μεταβάλλεται (σταθερή κατάσταση) έχει μικρή επίδραση».

Μία άλλη μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι επιδόσεις των παιδιών στην τάξη, σε σχολικές αίθουσες που βρίσκονταν κοντά σε γραμμές τρένων ήταν χαμηλότερες σε σχέση με αυτές που είχαν περισσότερη ησυχία (Bronzaft & McCarthy, 1975).

Μία ακόμη έρευνα, βρήκε ότι ο θόρυβος επηρέαζε τη μακροχρόνια μνήμη στα παιδιά ηλικίας 9-12 ετών (Evans et al., 1995).

2. Αρτηριακή πίεση

Μια μετά-ανάλυση από τους Ndrepepa & Twardella (2011) ανέφερε ότι υπάρχει μια θετική και σημαντική σχέση ανάμεσα στην ενόχληση από το θόρυβο που προέρχεται από την οδική κυκλοφορία και τον κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης, ενώ φαίνεται να επηρεάζονται όλες οι ηλικίες του πληθυσμού (Chang et al., 2009).

Έρευνα του Fuks και συνεργατών του το 2010, στην οποία συμμετείχαν 4.000 εθελοντές, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο θόρυβος από την κίνηση των αυτοκινήτων αύξανε σημαντικά την αρτηριακή πίεση.

Ο θόρυβος στους χώρους εργασίας αυξάνει επίσης την αρτηριακή πίεση (Fogari et al., 1994).

3. Αυτόνομο νευρικό σύστημα

Μια μελέτη του 2009 από τον ερευνητή Graham και τους συνεργάτες του βρήκε ότι τα υψηλά επίπεδα εσωτερικού θορύβου, σχετίζονταν με την απόσυρση του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού της περιόδου του ύπνου.

Η ενεργοποίηση του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος αυξάνεται κατά τη διάρκεια του ύπνου, ενώ μειώνεται η ενεργοποίηση του συμπαθητικού, κάτι που βοηθά στη χαλάρωση και επανόρθωση του σώματος. Οι αλλαγές στη δραστηριότητα του αυτόνομου νευρικού συστήματος κατά τη διάρκεια του ύπνου, μπορεί να σχετίζονται με αλλαγές στην ευεξία και τη μακροχρόνια κατάσταση υγείας του ατόμου.

Σύμφωνα με ερευνητές έχει παρατηρηθεί ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος εξαιτίας θορύβου από την κίνηση οχημάτων κατά τη διάρκεια του ύπνου.

4. Στρες

Ο Babisch και οι συνεργάτες του (2001) βρήκαν αυξημένα επίπεδα στρες σε περίπου 800 γυναίκες, οι οποίες ήταν εκτεθειμένες σε θόρυβο κατά τη διάρκεια του ύπνου τους, που αποτυπώθηκε στα επίπεδα των κατεχολαμινών, ειδικά της νοραδρεναλίνης.

Μία άλλη μελέτη από τον Evans και την ομάδα του (1995) είχε βρει υψηλότερα επίπεδα αδρεναλίνης και νοραδρελανίνης στα δείγματα ούρων από παιδιά ηλικίας 9-12 ετών, τα οποία είχαν εκτεθεί σε θόρυβο από αεροσκάφη κατά τη διάρκεια του ύπνου τους.

Ο Waye σε έρευνά του το 2002, είχε διαπιστώσει ακόμη ότι οι εργάτες που ήταν πιο ευαίσθητοι στο θόρυβο, παρουσίαζαν υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες.

5. Υπερκινητικότητα

Μελέτες έχουν δείξει ακόμη ότι υπάρχει μια σχέση ανάμεσα στην έκθεση παιδιών σε θορύβους και στην υπερκινητικότητα/απροσεξία.

Οι συγγραφείς της μελέτης υποστηρίζουν ότι ενδεχομένως αυτά τα συμπτώματα να οφείλονται στα προβλήματα κατά τη διάρκεια του ύπνου.

6. Ύπνος

Ο καλός ύπνος είναι βασικό συστατικό της καλής σωματικής και ψυχικής υγείας του ατόμου.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 45% των κατοίκων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζει σε περιοχές όπου τα επίπεδα του περιβαλλοντικού θορύβου τη νύχτα θεωρούνται ακατάλληλα για τον ύπνο και σχεδόν το 30% των πολιτών εκτίθεται σε νυχτερινό θόρυβο σε επίπεδα που έχει αποδειχτεί ότι προκαλούν διαταραχές στον ύπνο (Graham et al., 2009).