Ο ρόλος της διατροφής στην ενεργό και υγιή γύρανση

Ο πληθυσμός της Ευρώπης γηράσκει – το ποσοστό των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών αναμένεται να αυξηθεί από 17,4% σε σχεδόν 30% μέχρι το 2060. Ο αριθμός των ατόμων άνω των 80 ετών θα τριπλασιαστεί κατά την ίδια περίοδο. Η ενεργός και υγιής γήρανση είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων και διασφαλίζει ότι τα άτομα συνεχίζουν να συνεισφέρουν στην κοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό, η «υγιής γήρανση» αναφέρεται στη σωματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία και η «ενεργός γήρανση» είναι η συνέχιση της συμμετοχής σε πολιτικές, πολιτιστικές, οικονομικές, κοινωνικές, πνευματικές και αθλητικές δραστηριότητες.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προκειμένου, να ενθαρρύνει την ενεργό και υγιή γήρανση και να βοηθήσει να αυξηθεί το προσδόκιμο υγιούς ζωής, δρομολόγησε την Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας για την Ενεργό και Υγιή Γήρανση, η οποία έχει ως στόχο να προσθέσει κατά μέσο όρο δύο έτη υγιούς ζωής έως το 2020 στην Ευρώπη.

Καθοριστικοί παράγοντες για την ενεργό και υγιή γήρανση
Εκτιμώντας τη συμβολή της δίαιτας και της διατροφής στην ενεργό και υγιή γήρανση και τη σημασία της στη διαδικασία της γήρανσης, ενέχονται αρκετοί καθοριστικοί παράγοντες, οι οποίοι είναι οικονομικοί, κοινωνικοί και συμπεριφορικοί παράγοντες.

Οι οικονομικοί παράγοντες περιλαμβάνουν το εισόδημα, την κοινωνική προστασία και την εργασία, με τα άτομα που έχουν χαμηλό εισόδημα να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για νοσήματα, καθώς και για αναπηρίες. Αυτό προκύπτει επειδή τα θρεπτικά τρόφιμα, η υγειονομική περίθαλψη και η στέγαση είναι λιγότερο προσιτά και προσβάσιμα σε άτομα που βιώνουν οικονομικές δυσκολίες. Σημαντικό ρόλο στην υγιή γήρανση παίζει το σύστημα υγείας και κοινωνικών υπηρεσιών και θα πρέπει να δώθει έμφαση στην προαγωγή της υγείας και την πρόληψη των νοσημάτων, π.χ. μέσω προγραμμάτων εμβολιασμού ή τακτικού ελέγχου για την υποθρεψία και την καταβολή. Επίσης, η γήρανση επηρεάζεται από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Οι πόλεις, οι κοινότητες και οι γειτονιές θα μπορούσαν να προσαρμόσουν τις δομές και τις υπηρεσίες τους με βάση τις διαφορετικές ανάγκες και ικανότητες των ηλικιωμένων. Η κοινωνική στήριξη και αλληλεπίδραση μπορεί επίσης, να παίξει σημαντικό ρόλο στην υγεία των ηλικιωμένων. Ζωτικής σημασίας είναι και η υιοθέτηση θετικών συμπεριφορών τρόπου ζωής, όπως είναι  η ισορροπημένη διατροφή, η φυσική άσκηση, η αποφυγή του καπνίσματος και της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ, καθώς και η ορθή χρήση των φαρμάκων.

Υποθρεψία και έκπτωση της λειτουργικότητας
Η υποθρεψία αποτελεί επίσης, ένα σημαντικό πρόβλημα των ηλικιωμένων. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πάνω από 20 εκατομμύρια ηλικιωμένοι διατρέχουν κίνδυνο υποθρεψίας, που κοστίζει στα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας και κοινωνικής φροντίδας περίπου 120 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Οι λειτουργικές αλλαγές που εμφανίζονται με τη γήρανση, συμπεριλαμβανομένων των σωματικών και των φυσιολογικών αλλαγών (κυρίως νευρολογικά προβλήματα), μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την πρόσληψη τροφής και το βαθμό της υποθρεψίας στους ηλικιωμένους. Οι περιορισμοί στην κινητικότητα που οφείλονται σε διαταραχές όπως η σαρκοπενία (απώλεια μυϊκής μάζας και δύναμης), η αρθρίτιδα και η οστεοπόρωση είναι πιθανό να επηρεάσουν την πρόσβαση σε τρόφιμα και κατά συνέπεια, την κατανάλωση τροφίμων. Αισθητηριακές αλλαγές, ιδίως στη γεύση και την όσφρηση, μπορεί να μειώσουν το κίνητρο και το ενδιαφέρον για τρόφιμα, ενώ προβλήματα στοματικής υγείας, όπως η απώλεια των δοντιών και η μειωμένη παραγωγή σάλιου μπορεί να οδηγήσουν στην αποφυγή τροφίμων που είναι δύσκολα στη  μάσηση, π.χ. φρούτα και λαχανικά. Η γήρανση σχετίζεται επίσης, με απώλεια της όρεξης, που προκαλείται από αλλαγές στην απελευθέρωση συγκεκριμένων ορμονών του εντέρου που ρυθμίζουν την όρεξη. Τα γνωσιακές διαταραχές μπορεί να επηρεάσουν την πρόσληψη τροφής στους ηλικιωμένους, όπως τα άτομα με άνοια ή νόσο Αλτσχάιμερ που συχνά ξεχνάνε να φάνε ή να πιουν.

Ο ρόλος της διατροφής
Όσον αφορά τα συμπληρώματα διατροφής και το ρόλο τους στην αντιμετώπιση της υποθρεψίας, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν τη δράση τους στην προαγωγή της υγείας των ηλικιωμένων. Ένας άλλος τρόπος που προτείνεται είναι να μεγιστοποιηθεί η πρόσληψη των βασικών βιταμινών, μετάλλων και βιοδραστικών ουσιών από τα τρόφιμα. Ειδικότερα, η μεσογειακή διατροφή προτείνεται για την προαγωγή της υγιούς γήρανσης, ακριβώς επειδή σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα και πρόωρη θνησιμότητα. Υπάρχουν επίσης, στοιχεία ότι η μεσογειακή διατροφή μειώνει τον κίνδυνο έκπτωσης των γνωστικών λειτουργιών.

Πηγή: European Commission DG Joint Research Centre (2014). JRC Science and Policy Reports: The Role of Nutrition in Active and Healthy Ageing. For prevention and treatment of age-related diseases: evidence so far. European Union, Luxembourg