Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος 2015 Το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την Υγεία & την Οικονομία της Ελλάδα

Την ανάγκη παρέμβασης της Πολιτείας για τον έλεγχο του καπνίσματος στην Ελλάδα τόνισε η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία (Ε.Π.Ε.) στα πλαίσια συνέντευξης τύπου που πραγματοποιήθηκε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος 2015 (31 Μαΐου).

Παράλληλα, παρουσιάστηκαν στοιχεία που καταδεικνύουν ότι η εφαρμογή βασικών πολιτικών κατά του καπνίσματος σε συνδυασμό με τον επιστημονικό σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων πρόληψης και διακοπής του καπνίσματος μπορούν, όχι μόνο να μειώσουν στη χώρα μας το υψηλό φορτίο νοσηρότητας και θνησιμότητας εξαιτίας του καπνίσματος, αλλά να αποτελέσουν και πυλώνα στήριξης της εθνικής οικονομίας.

Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.), το 12% των θανάτων των ενηλίκων ηλικίας άνω των 30 ετών συνδέεται με το κάπνισμα, ενώ οι θάνατοι που σχετίζονται με αυτό στο σύνολό τους, υπερβαίνουν τα 6 εκατ. ετησίως. Με το ρυθμό αυτό, κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, το κάπνισμα οδήγησε σε περίπου 100 εκατ. θανάτους, ενώ εάν η υφιστάμενη τάση συνεχιστεί, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Π.Ο.Υ. ο αριθμός αυτός ενδέχεται να εκτοξευτεί σε 1 δισεκατομμύριο θανάτους για τον 21ο αιώνα.

Το υψηλό φορτίο νοσηρότητας/θνησιμότητας του καπνίσματος, όπως αναμένεται, επιβαρύνει με σοβαρό κόστος τα συστήματα των χωρών αλλά και την κοινωνία εν γένει. Ενδεικτικά, μπορούμε να αναφέρουμε ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι οικονομικές συνέπειες (δαπάνες αιτιολογικώς σχετιζομένων νοσημάτων αλλά και απώλειες παραγωγικότητας λόγω νοσηρότητας) από το κάπνισμα εκτιμάται ότι ανέρχονται σε ποσοστό 1-1,5% του ΑΕΠ των χωρών – μελών της.

Στην Ελλάδα, περίπου 18,1% των θανάτων σε ενήλικες ηλικίας άνω των 35 ετών, που καταγράφονται το χρόνο, αποδίδονται στο κάπνισμα ενώ συνολικά 19.094 άτομα πεθαίνουν από ασθένειες σχετιζόμενες με αυτό κάθε χρόνο. Οι δαπάνες για σχετιζόμενες με το κάπνισμα παθήσεις αναλογούν στο 14,4% της των συνολικών δαπανών υγείας, φτάνοντας περίπου στα €3,4 δισ. ευρώ ετησίως, ποσό κατά πολύ υψηλότερο από το αντίστοιχο για νοσήματα ή παθήσεις όπως η νοσογόνος παχυσαρκία (€1,2δισ.) και ο διαβήτης (€2,3δις). Επιπλέον, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι το εκτιμώμενο αυτό ποσό δεν περιλαμβάνει άλλες σημαντικές δαπάνες που σχετίζονται με αναπηρία, απώλεια ημερών εργασίας λόγω ασθένειας (DALYs), κόστη από ασθένειες – επιπλοκές εξαιτίας του ενεργητικού καπνίσματος αλλά και νοσήματα που οφείλονται στο παθητικό κάπνισμα.

Στη χώρα μας, παρά τη σχετική βελτίωση τα τελευταία χρόνια όσον αφορά τον έλεγχο του καπνίσματος, η ανάληψη δραστικών πρωτοβουλιών και μέτρων με τη στήριξη της Πολιτείας παραμένει κομβικής σημασίας. Μόνο έτσι θα μπορεί να επιτευχθεί βελτίωση των υγειονομικών δεικτών και ελάφρυνση των δαπανών υγείας από τη μεγάλη οικονομική επιβάρυνση, που προκαλείται από το κάπνισμα.

Η Ε.Π.Ε., βάσει της διεθνούς αλλά και της εγχώριας εμπειρίας – η οποία διαθέτει πληθώρα λύσεων που μπορούν να προσαρμοστούν και να τεθούν σε εφαρμογή-, προτείνει βασικούς άξονες δράσης, προκειμένου η χώρα μας να πάψει να αποτελεί αρνητικό παράδειγμα στον τομέα της δραστηριοποίησης για τον έλεγχο του καπνίσματος. Συγκεκριμένα:

Τα στοιχεία για τις συνέπειες του παθητικού καπνίσματος αποδεικνύουν περίτρανα το κόστος του σε ανθρώπινες ζωές. Κάθε χρόνο πάνω από 600.000 μη καπνιστές πεθαίνουν λόγω παθητικού καπνίσματος ενώ 166.000 θάνατοι (28%) αφορούν παιδιά μικρότερα από 5 ετών. Ειδικότερα για το καρδιαγγειακό σύστημα, η έκθεση σε παθητικό κάπνισμα φαίνεται να επιδρά σημαντικά στη νοσηρότητα και στη θνησιμότητα των ασθενών με ιστορικό ενός οξέος στεφανιαίου επεισοδίου. Στις χώρες που εφαρμόστηκε ο αντικαπνιστικός νόμος σε διάστημα 1,5 χρόνου, είχαμε μείωση των επεισοδίων εμφραγμάτων του μυοκαρδίου από 10% έως 45%. Προσθέτουμε ότι στις χώρες που εφαρμόστηκε ο νόμος χωρίς εξαίρεση, δεν παρατηρήθηκε μείωση των εσόδων των επιχειρήσεων εστίασης, καθώς, εφόσον η εφαρμογή είναι καθολική, η επιλογή εξακολουθεί να γίνεται βασιζόμενη στις παρεχόμενες υπηρεσίες. Η εφαρμογή του νόμου, τέλος, αποτελεί απόδειξη σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων κυρίως αδύναμων ομάδων (παιδιών, εγκύων, ηλικιωμένων).

Η Ε.Π.Ε τα τελευταία 12 χρόνια οργανώνει σεμινάρια διακοπής καπνίσματος υψηλού επιπέδου με σκοπό την εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας για την πρόληψη και διακοπή του καπνίσματος. Έχει δε θεσπίσει κριτήρια για την αξιολόγηση και πιστοποίηση των ιατρείων αυτών με σκοπό να υπάρχει τουλάχιστον ένα ιατρείο σε κάθε δημόσιο νοσοκομείο. Συνολικά έχουν εκπαιδευτεί πάνω από 1.000 άτομα, κυρίως πνευμονολόγοι, αλλά και παθολόγοι, γενικοί ιατροί, νοσηλευτές, ψυχολόγοι. Σημειωτέο είναι δε ότι οι εκπαιδευτές των σεμιναρίων αυτών, αποτελούν και τους εκπαιδευτές των Ευρωπαϊκών Σεμιναρίων διακοπής καπνίσματος της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας.

Στοιχεία από πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της Ε.Π.Ε. κατέδειξαν ότι οι καπνιστές δε γνωρίζουν τι είναι τα Ιατρεία Διακοπής και πώς μπορούν να τα προσεγγίσουν. Έτσι, μόνο το 20% εκείνων που επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα έχει τη δυνατότητα να κάνει μια οργανωμένη προσπάθεια, η οποία όμως συχνά δε γίνεται με επιστημονικά αποδεδειγμένους τρόπους (βελονισμό, ύπνωση κλπ). Στην ίδια έρευνα αποτυπώθηκε λανθασμένη αντίληψη του κοινού σχετικά με το κόστος και τη διάρκεια της θεραπείας ενώ καταγράφεται και πλήρης άγνοια για την αποτελεσματικότητα τους, που στην πραγματικότητα βάσει στατιστικών στοιχείων είναι η μεγαλύτερη στην Ευρώπη.

Η Ε.Π.Ε. έχει σχεδιάσει και υλοποιήσει πληθώρα εκστρατειών και προγραμμάτων πρόληψης και διακοπής του καπνίσματος. Μεταξύ άλλων το πρόγραμμα διαδραστικής μάθησης «Πάρε Ανάσα» που έχει στόχο τη διαμόρφωση στάσεων και συμπεριφορών σε παιδιά και εφήβους για την αποφυγή του καπνίσματος και περιλαμβάνει Αφήγηση, Βιωματικές δραστηριότητες, Ενημέρωση, Παιχνίδια ρόλων, Θεατρικά δρώμενα, Βιωματικές ασκήσεις και τραγούδια ενώ επεκτείνεται και σε γονείς και εκπαιδευτικούς. Το παραπάνω πρόγραμμα υιοθετήθηκε από το «Κοινωνικό Σχολείο» του Υπουργείου Παιδείας για το τρέχον έτος. Ήδη έχουν εκδοθεί κάποια από τα εγχειρίδια του προγράμματος («Το παραμύθι της Ανάσας» και «4+1 Μύθοι του Αισώπου μας λένε όχι στο κάπνισμα» «Η δίκη του καπνού φουμάρη») ’Επιπλέον, τα τελευταία δύο χρόνια συμμετέχει ως επιστημονικός συνεργάτης του Αυθεντικού Μαραθωνίου της Αθήνας στα πλαίσια της ενημερωτικής εκστρατείας «Μεγαλώνουμε με Υγεία» για την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής και την αποφυγή του καπνίσματος.

Αν και η διακοπή του καπνίσματος είναι η πλέον αποτελεσματική παρέμβαση για τη μείωση της θνησιμότητας σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο και την πρόοδο της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας, τα φάρμακα για τη διακοπή του καπνίσματος δεν αποζημιώνονται στην Ελλάδα, σε αντίθεση με άλλα σκευάσματα που κρίνονται λιγότερα αποτελεσματικά. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι η διάρκεια της φαρμακευτικής θεραπείας για τη διακοπή του καπνίσματος είναι μόνο 2-3 μήνες.

Η φαρμακευτική αγωγή ως μέρος ενός οργανωμένου προγράμματος διακοπής του καπνίσματος αποζημιώνεται από τα Συστήματα Υγείας πολλών χωρών όπως Αγγλία, Βέλγιο, Πορτογαλία, Γαλλία, Τσεχία, Μάλτα, Ρουμανία, Λουξεμβούργο, Ιρλανδία, Ολλανδία, Σουηδία, Φινλανδία, Ελβετία,  Καναδά, και Αυστραλία ως μια οικονομικά αποδοτική λύση.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε νέες οδηγίες, οι οποίες τα επόμενα χρόνια θα πρέπει να ψηφιστούν από τα επιμέρους κοινοβούλια των Ευρωπαϊκών κρατών. Τα κυριότερα σημεία των οδηγιών αυτών είναι:

Υιοθέτηση των εικονομηνημάτων στα πακέτα των τσιγάρων, τα οποία θα πρέπει να καλύπτουν το 65% (αντί 75% που προτάθηκε) και να αποτελούν φωτογραφικό υλικό των νοσημάτων που προκαλούνται από το κάπνισμα. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι αυτά τα πακέτα είναι αποθαρρυντικά για τους νέους. Ήδη η Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο υιοθέτησαν τις παραπάνω οδηγίες, ενώ και η Γαλλία βρίσκεται σε αυτή τη διαδικασία.