«Ολοκληρωμένη φροντίδα υγείας σε κάθε γειτονιά»

«Δεν θα μας ενδιαφέρει αν έχεις ΕΟΠΥΥ ή όποιο Ταμείο, θα φροντίζουμε όλους ισότιμα με χρηματοδότηση από ένα σύστημα γενικής φορολογίας» σχολιάζει στην «Εφ.Συν.» ο καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ΑΠΘ, Αλέξης Μπένος

Ολοκληρωμένη φροντίδα υγείας στη γειτονιά, που εκκινεί από την προαγωγή της υγείας του πληθυσμού, την πρόληψη των νόσων, την περίθαλψη και τη φροντίδα των αρρώστων μέχρι τη φυσική αποκατάσταση και την κοινωνική επανένταξή τους προβλέπει η πρόταση της Ομάδας Εργασίας του υπουργείου Υγείας, την οποία παρουσίασε χθες στους υπουργούς –παρουσία των διοικητών των υγειονομικών περιφερειών– ο συντονιστής της, καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ΑΠΘ, Αλέξης Μπένος.

Η πρόταση προβλέπει ότι η ολοκληρωμένη φροντίδα υγείας θα είναι για όλους, ισότιμη και δωρεάν, χωρίς φραγμό –οικονομικό, κοινωνικό, θρησκευτικό, εθνικό– με τουλάχιστον 12ωρη λειτουργία εκεί που υπάρχουν πολλά νοσοκομεία και 24ωρη εκεί που λείπουν και με εμπλοκή της κοινότητας μέσα από τους τοπικούς φορείς και τις συλλογικότητες, για να αναπτύσσεται και να αξιολογείται.

Οπως σημειώνει ο κ. Μπένος, μιλώντας στην «Εφ.Συν.», πρόκειται για «μια διαφορετική αντίληψη και οργάνωση όσον αφορά τη χώρα μας και τη μέχρι σήμερα Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ). Δεν είναι μερεμέτισμα του υπάρχοντος συστήματος, αλλά μία τομή στη διαδικασία στο σύστημα εν γένει». Μια αλλαγή σελίδας σε μία, όπως εξηγεί, δύσκολη στιγμή για τη χώρα μας, που επιβάλλει όμως την επαναφορά στο επίκεντρο των δημόσιων πολιτικών του υπέρτατου κοινωνικού αγαθού, της υγείας. «Δεν θέλουμε να κινηθούμε στη λογική “κρίση είναι, να πάρουμε λίγο από εδώ, λίγο από εκεί να τη βγάλουμε, να την ανεχτούμε”. Θέλουμε να απαντήσουμε με την πρότασή μας στην κρίση και να προχωρήσουμε δημιουργώντας μία νέα, διαφορετική κατάσταση. Και μπορεί να γίνει».

Η κρίση και οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν όλα αυτά τα χρόνια οδήγησαν στη ραγδαία στοχοποίηση εκατομμυρίων ανθρώπων μέσα από την ανέχεια, τη φτώχεια, τις κακές συνθήκες διαβίωσης – όλες συνθήκες που προκαλούν νόσο. Ως επίπτωση έχουμε τη βλάβη της υγείας εκατομμυρίων ανθρώπων ξαφνικά σε περίοδο 5 ετών. Οπερ σημαίνει ότι οι άνθρωποι ως άρρωστοι έχουν ανάγκη φροντίδας υγείας. Τμήμα της ίδιας πολιτικής της λιτότητας, μέσα από τον σκοπό του δημοσιονομικού ελέγχου, είναι ουσιαστικά η κατάρρευση του δημοσίου συστήματος υγείας και η ανάπτυξη ενός γιγαντιαίου κρατικοδίαιτου ιδιωτικού τομέα.

Ενώ οι ανάγκες για φροντίδα του πληθυσμού είναι μεγαλύτερες, οι πόρτες κλείνουν λόγω της αποδιάρθρωσης και ο φτωχός δεν έχει πρόσβαση. Εδώ έρχεται η νέα ηγεσία, η κυβέρνηση, και βάζει ως προτεραιότητα να απαντήσουμε στην ανθρωπιστική κρίση, με προτεραιότητα στην υγεία. Κι εμείς, με τη σειρά μας, με την ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Η ΠΦΥ δεν είναι όπως μέχρι σήμερα την αντιλαμβανόμασταν εξωνοσοκομειακή φροντίδα ειδικοτήτων. Είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Γι’ αυτό λέμε ότι εμείς δεν θέλουμε να φτιάξουμε, να διορθώσουμε τον ΕΟΠΥΥ και το ΠΕΔΥ, αλλά να εισαγάγουμε την έννοια και τη δομή της ΠΦΥ στο σύστημα υγείας.

Ενα εθνικό δίκτυο ΠΦΥ που θα εισαγάγει την έννοια της ολοκληρωμένης φροντίδας υγείας, η οποία είναι μια συνεχής διαδικασία και απλώνεται από την προαγωγή της υγείας του πληθυσμού, την πρόληψη της νόσου, την περίθαλψη και τη φροντίδα των αρρώστων μέχρι τη φυσική αποκατάσταση και την κοινωνική επανένταξή τους. Αρα, η ομάδα υγείας αυτή θα ασχολείται, για παράδειγμα, εκτός όλων των προβλημάτων υγείας του πληθυσμού και με την υγεία των παιδιών, στα σχολεία της περιοχής, τους εμβολιασμούς και την ανάπτυξή τους, την υγεία των ηλικιωμένων, των εργαζομένων σε μονάδες παραγωγικές που πιθανώς υπάρχουν στη γειτονιά αυτή κ.ο.κ.

Αυτό λοιπόν που προτιθέμεθα να κάνουμε στο εθνικό αυτό δίκτυο, η βασική δομή και η σημαντική καινοτομία που θα εισαγάγουμε είναι η Μονάδα Φροντίδας Υγείας Γειτονιάς στις πόλεις ή το Περιφερειακό Ιατρείο στις αγροτικές περιοχές. Αυτή η μονάδα θα έχει υπ’ ευθύνη της ένα συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού –για παράδειγμα, 5.000 ανθρώπους που ζουν σε μια γειτονιά– την υγεία του οποίου θα φροντίζει μία ομάδα υγείας που θα αποτελείται από γενικό ιατρό, παθολόγο, παιδίατρο, νοσηλευτές, επισκέπτες υγείας, κοινωνικούς λειτουργούς, μαίες και διοικητικό προσωπικό.

Στη Μονάδα Φροντίδας Υγείας Γειτονιάς θα έχουν δικαίωμα πρόσβασης όλοι οι κάτοικοι της περιοχής ευθύνης της και οι υπηρεσίες που θα προσφέρει θα πραγματοποιούνται, είτε στη μονάδα είτε στο σπίτι. Κάθε άνθρωπος που διαμένει σε αυτή τη γειτονιά θα πηγαίνει και θα γράφεται στο ηλεκτρονικό αρχείο της ομάδας υγείας, το οποίο θα διατηρείται στο ευρύτερο ηλεκτρονικό σύστημα υγείας και θα τον συνοδεύει από τη μονάδα γειτονιάς μέχρι το νοσοκομείο. Η μονάδα αυτή υγείας γειτονιάς προφανώς θα διασυνδεθεί λειτουργικά με όλες τις τοπικές δομές (π.χ. τοπικής αυτοδιοίκησης) που σχετίζονται με φροντίδα υγείας και πρόνοιας.

Επιπλέον θα επικοινωνεί και με την κοινωνία, μέσω των τοπικών φορέων, των τοπικών συλλογικοτήτων κ.λπ. Ενα πολύ σημαντικό τμήμα της όλης αυτής στρατηγικής είναι να κινητοποιήσουμε τον τοπικό πληθυσμό και μέσα από τους θεσμούς (δήμους και τοπικές αυτοδιοικήσεις) αλλά και τις συλλογικότητες (π.χ. συλλόγους γονέων ή εργαζομένων ή ηλικιωμένων, δομές αλληλεγγύης κ.λπ.) με στόχο την ανάπτυξη ενός κινήματος για την υγεία. H εμπλοκή της κοινότητας, η δημοκρατική συμμετοχή του κόσμου στις διαδικασίες θα στηρίξουν τη νέα ΠΦΥ πολλαπλώς, αναπτύσσοντάς την, αξιολογώντας την κ.λπ.

Το δεύτερο επίπεδο της ΠΦΥ που σχεδιάζουμε είναι η Μονάδα Αναφοράς ΠΦΥ, με την οποία συνδέονται οι Μονάδες Φροντίδας Υγείας Γειτονιάς (π.χ. 5 ή 6 ή 7 τέτοιες μονάδες μπορούν να συνδεθούν με μία μονάδα αναφοράς). Η μονάδα αναφοράς θα είναι μια εξέλιξη των σημερινών ΠΕΔΥ ή των Κέντρων Υγείας στις αγροτικές περιοχές. Θα προβλέπει τη διεξαγωγή εργαστηριακών εξετάσεων (ακτινολογικές, βιοχημικές κ.λπ.) καθώς και ιατρείων ειδικοτήτων. Οι άνθρωποι που θα έχουν ανάγκη των υπηρεσιών αυτών θα παραπέμπονται εδώ από τις μονάδες της γειτονιάς τους, ενώ αντίστοιχα θα παραπέμπονται για το πρόβλημά τους και στο νοσοκομείο, εφόσον αυτό κριθεί αναγκαίο.

• Θα έχουν όλοι πρόσβαση στη νέα ΠΦΥ;

Η πρόσβαση θα είναι καθολική και ισότιμη για όλους. Είχαμε την εμπειρία, μέχρι τώρα, ότι όποιος έχει Ταμείο έχει πρόσβαση. Η κρίση απέδειξε ότι δεν μπορούμε να σχετίζουμε τη φροντίδα υγείας με τις ασφαλιστικές και εργασιακές σχέσεις. Για τον λόγο αυτό αποδεσμεύονται οι υπηρεσίες υγείας. Δεν θα μας ενδιαφέρει αν έχεις ΕΟΠΥΥ ή όποιο Ταμείο, θα φροντίζουμε όλους ισότιμα με χρηματοδότηση από ένα σύστημα γενικής φορολογίας. Ενα δίκαιο φορολογικό σύστημα, δηλαδή αναλογικό, βάσει του οποίου αυτός που έχει λιγότερα θα πληρώνει λιγότερα και αυτός που έχει περισσότερα, περισσότερα.

Οι μονάδες ή υπηρεσίες υγείας κάθε γειτονιάς, εκεί που ο κόσμος εργάζεται, πηγαίνει σχολείο τα παιδιά του, διασκεδάζει, τρώει, αλλά και οι μονάδες αναφοράς θα έχουν σαφή σχεδιασμό και θα αξιολογούνται. Μπαίνουμε σε μια άλλη καινοτομία που έχει να κάνει με το ότι όλοι οι εργαζόμενοι υγείας που θα ενταχθούν σε αυτό το σύστημα θα έχουν ένα πολύ συγκεκριμένο καθηκοντολόγιο, καθώς και επιστημονικά τεκμηριωμένη κλινική πρακτική που θα σχετίζεται με τους στόχους για την υγεία του τοπικού πληθυσμού και για τα οποία θα ελέγχονται.

Για να γίνουν όλα αυτά, επειδή αποτελούν καινοτομίες, στις οποίες δεν είμαστε εκτεθειμένοι πολύ, συμπεριλαμβανομένης της επιστημονικής κοινότητας, προϋποθέτουν την ανάπτυξη συγκεκριμένων εκπαιδευτικών διαδικασιών για τις αρχές της ΠΦΥ, τις διαδικασίες και την καθημερινή λειτουργία των δομών της. Γι’ αυτό τον λόγο θα πρέπει να αναπτυχθούν εκπαιδευτικά κέντρα ΠΦΥ στα οποία θα εκπαιδεύσουμε όλο το προσωπικό που θα στελεχώσει τις πρωτοβάθμιες δομές.

Αν δουλέψει αυτό το σύστημα μέσα από τις δημόσιες υπηρεσίες υγείας γειτονιάς, θα έχει ευεργετικές συνέπειες στην υγεία του πληθυσμού, αλλά και σε ολόκληρο το σύστημα υγείας. Διότι, αυτή τη στιγμή όλοι οι άνθρωποι δεν έχουν παρά μόνο το εφημερεύον νοσοκομείο για το πρόβλημά τους, ενώ με τον νέο σχεδιασμό η πλειονότητα των προβλημάτων των ανθρώπων θα αντιμετωπίζονται στη γειτονιά ή ακόμα στο σπίτι. Αυτό σημαίνει ότι θα έχουμε μια σημαντική μείωση του φόρτου των νοσοκομειακών υπηρεσιών η οποία θα δώσει τη δυνατότητα αναβάθμισης των παρεχόμενων υπηρεσιών των νοσοκομείων. Με λίγα λόγια, αν δεν υπάρχει κοσμοσυρροή, το νοσοκομείο θα μπορέσει να παρέχει πολύ καλύτερη δευτεροβάθμια (νοσοκομειακή) φροντίδα υγείας.

Η πρόταση συστήνει η μονάδα γειτονιάς να λειτουργεί κατ’ ελάχιστον δωδεκάωρο: 8 με 8. Να μπορεί να πάει το πρωί ο συνταξιούχος, αλλά και το απόγευμα ο εργαζόμενος (σ.σ. μέχρι τώρα οι μονάδες ΠΦΥ λειτουργούσαν μόνο το πρωί). Η μονάδα αναφοράς θα λειτουργεί είτε μέχρι το βράδυ είτε 24ωρο ως κέντρο εφημερίας, ανάλογα με την περιοχή. Στο Γουδί, για παράδειγμα, όπου υπάρχουν 15 νοσοκομεία γύρω, δεν θα εφημερεύει. Σε μία αγροτική περιοχή ή σε μια άλλη γειτονιά της πρωτεύουσας που δεν έχει νοσηλευτικά ιδρύματα, όμως, είναι αυτονόητο ότι θα εφημερεύει.

Οταν μιλάμε για μονάδες γειτονιάς μιλάμε για γιατρούς γενικής ιατρικής, παθολόγους και παιδίατρους. Απαραίτητες είναι οι νέες προσλήψεις αυτών των ειδικοτήτων. Από εκεί και πέρα, το δεύτερο επίπεδο της ΠΦΥ, οι μονάδες αναφοράς, στις οποίες θα έχουμε ιατρεία ειδικοτήτων, θα στελεχωθούν με τους ήδη υπάρχοντες γιατρούς που εργάζονται αυτή τη στιγμή στα ΠΕΔΥ και στα Κέντρα Υγείας και βεβαίως, επειδή θα υπάρχουν ανάγκες για διεύρυνση, προφανέστατα η πόρτα θα είναι ανοιχτή σε οποιονδήποτε θέλει να ενταχθεί σε αυτό το σύστημα, δεδομένου ότι θα είναι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης.

Εφόσον η κυβέρνηση θεωρεί προτεραιότητα την υγεία, θεωρούμε αναμενόμενο ότι θα επενδύσει, θα βρει τον τρόπο από τα λίγα που υπάρχουν να επιλέξει κάποιες δαπάνες που έχουν να κάνουν με φροντίδα υγείας, ενώ είναι αυτονόητο ότι θα εκμεταλλευτούμε τις όποιες ευκαιρίες υπάρχουν των διαφόρων προγραμμάτων, όπως ΕΣΠΑ κ.λπ. Θεωρούμε κρίσιμο τον πολύ καλό συντονισμό, άρα την πολύ καλή διοίκηση, καταλυτικής σημασίας σε κάθε στάδιο της πορείας της ΠΦΥ.

Η ΠΦΥ, έτσι όπως την εννοούμε εμείς, είναι αυτή που επικυρώθηκε ως αντίληψη και πολιτική υγείας το 1978 με τη διακήρυξη της Alma Ata, η οποία βάζει την έννοια της φροντίδας υγείας μέσα στην κοινότητα, την έννοια της ισότιμης και δωρεάν παροχής υπηρεσιών, χωρίς φραγμό οικονομικό, κοινωνικό, θρησκευτικό, εθνικό –όλοι έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας–, την έννοια της ολοκληρωμένης φροντίδας, με εμπλοκή της κοινότητας στις υπηρεσίες υγείας.

Στη χώρα μας, ένα βήμα σημαντικό έγινε το 1983 με τον νόμο για το Εθνικό Σύστημα Υγείας, με τον οποίο θεσμοθετήθηκαν τα Κέντρα Υγείας στις αγροτικές περιοχές, αλλά η εφαρμογή της ήταν ουσιαστικά μερική. Τα χαρακτηριστικά του συστήματος υγείας, ανεξαρτήτως της διάλυσης που έχει υποστεί, παρέμειναν τα ίδια και είναι σαφή: έχουμε ένα σύστημα νοσοκεντρικό, νοσοκομειοκεντρικό, ιατροκεντρικό, το οποίο παρέχει αποσπασματικές υπηρεσίες, μέσα από μια δαιδαλώδη διαδικασία εργασιακών σχέσεων των επαγγελματιών υγείας. Αποτελέσματα του μοντέλου αυτού είναι ότι αναπτύχθηκε η έννοια των πελατειακών σχέσεων, της ιδιωτικοποίησης, ακόμα και δημόσιων δομών, της προκλητής ζήτησης υπηρεσιών, της σπατάλης και της διαφθοράς.

Είναι ανάγκη επιτακτική να φτιάξουμε ΠΦΥ, η οποία να γίνει το επίκεντρο, ο κεντρικός πυρήνας του συστήματος υγείας και των υπηρεσιών υγείας. Η πολιτική της κυβέρνησης θεωρεί την υγεία κοινωνικό δικαίωμα, άρα υπό αυτή την έννοια σχεδιάζει να εφαρμόσει μία πολιτική, η οποία θα σημαίνει υπηρεσίες υγείας για όλους, με βάση τις ανάγκες τους, χωρίς καμία διάκριση, γιατί ακριβώς είναι δικαίωμα.

Πηγή: medispin.blogspot.gr