2η Ευρωπαϊκή Ερευνα για τις επιχειρήσεις σχετικά με τους νέους και τους αναδυόμενους κινδύνους (ESENER-2)

Στόχος της έρευνας ESENER-2 είναι να εξετάσει με ποιον τρόπο πραγματοποιείται στην πράξη η διαχείριση της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία — και ειδικότερα όσον αφορά τους νέους και αναδυόμενους κινδύνους, όπως οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι — σε επιχειρήσεις όλων των μεγεθών, συμπεριλαμβανομένων των πολύ μικρών επιχειρήσεων που απασχολούν 5 έως 10 υπαλλήλους. Οι ερωτήσεις της έρευνας τέθηκαν στον εκπρόσωπο της εκάστοτε επιχείρησης που γνώριζε τα περισσότερα σχετικά με την ΕΑΥ. Οι ερωτώμενοι προσδιόρισαν τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου στην επιχείρησή τους και περιέγραψαν τον τρόπο διαχείρισής τους. Είναι σημαντικό ότι δήλωσαν και τους βασικούς λόγους για τους οποίους διαχειρίζονται τους επαγγελματικούς κινδύνους — καθώς και τις βασικότερες δυσκολίες που τους αποτρέπουν από την εκπόνηση της μελέτης Εκτίμησης Κινδύνου με αντικείμενο την αξιολόγηση των κινδύνων στους χώρους εργασίας.

Ο πιο συχνά αναφερόμενος παράγοντας κινδύνου είναι το να πρέπει να αντιμετωπίσει κανείς δύστροπους πελάτες, ασθενείς, μαθητές κ.λπ. (58% των επιχειρήσεων στην ΕΕ-28), γεγονός που εν μέρει αντικατοπτρίζει τη συνεχή ανάπτυξη του κλάδου των υπηρεσιών. Παράγοντες κινδύνου που οδηγούν σε μυοσκελετικές παθήσεις (ΜΣΠ), όπως κουραστικές ή επώδυνες στάσεις και επαναληπτικές κινήσεις χεριού ή βραχίονα, αναφέρονται πολύ συχνά σε όλους τους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, μελέτες Εκτίμησης Κινδύνου σε τακτική βάση διεξάγονται από το 76% των επιχειρήσεων στην ΕΕ-28, εκ των οποίων το 90% θεωρούν ότι οι μελέτες Εκτίμησης Κινδύνου αποτελούν χρήσιμο εργαλείο για τη διαχείριση της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία. Σε εθνικό επίπεδο, υπάρχουν σημαντικές διαφορές όσον αφορά την αναλογία των επιχειρήσεων που διεξάγουν Εκτιμήσεις Κινδύνου αναθέτοντάς τις στο προσωπικό της επιχείρησης, σε σχέση με αυτές που διεξάγουν Εκτιμήσεις Κινδύνου αναθέτοντάς τις σε εξωτερικούς παρόχους υπηρεσιών. Η αξιοποίηση του προσωπικού της ίδιας της επιχείρησης κυμαίνεται από 76% στη Δανία έως 7% στη Σλοβενία. Ενώ ο παράγοντας «μέγεθος της επιχείρησης» παίζει σημαντικό ρόλο, σε ορισμένες χώρες η πλειονότητα ακόμη και των μικρότερων επιχειρήσεων πραγματοποιούν γενικά μελέτες Εκτίμησης Κινδύνου, αξιοποιώντας για το σκοπό αυτό το  προσωπικό της ίδιας της επιχείρησης.

Η διευθύντρια του EU-OSHA, Christa Sedlatschek, αναφέρει: «Όσον αφορά τις επιχειρήσεις που δεν πραγματοποιούν Εκτιμήσεις Κινδύνου σε τακτική βάση, οι βασικοί λόγοι που συντελούν σε αυτό είναι ότι οι πηγές κινδύνου και οι σχετικοί κίνδυνοι είναι ήδη γνωστοί (83%) και ότι δεν υπάρχουν σημαντικά προβλήματα στην επιχείρηση (80%). Οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες κινδύνου θεωρούνται πιο δύσκολοι στη διαχείρισή τους σε σχέση με άλλους παράγοντες κινδύνου, ενώ σχεδόν μια στις πέντε επιχειρήσεις που δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν δύστροπους πελάτες ή ότι λειτουργούν υπό πίεση χρόνου, δηλώνει επίσης ότι δεν έχει επαρκή ενημέρωση ή επαρκή εργαλεία για την αποτελεσματική αντιμετώπισή τους».

Μια ακόμη βασική διαπίστωση αφορά το πώς τα υψηλά επίπεδα συμμετοχής των εργαζομένων (είτε επίσημης είτε άτυπης) αποτελούν ισχυρή ένδειξη καλής ποιότητας εργασίας, περιλαμβανομένης της ποιότητας της διαχείρισης της ΕΑΥ εν γένει και της διαχείρισης των ψυχοκοινωνικών κινδύνων ειδικότερα.

Όσον αφορά την κατάσταση στη χώρα μας, ήδη από τα πορίσματα της ESENER-1 είναι γνωστό ότι οι έλληνες εργαζόμενοι αλλά και τα διοικητικά στελέχη δηλώνουν ότι θεωρούν το άγχος στην εργασία ως το βασικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν στο εργασιακό τους περιβάλλον. Το γεγονός αυτό αναμένεται να επιβεβαιωθεί εκ νέου από τα αναλυτικά πορίσματα της ESENER-2, τα οποία έχει προγραμματιστεί να δημοσιευθούν στο τέλος του 2015 ή στην αρχή του 2016. Προς το παρόν, το διαθέσιμο διαδραστικό εργαλείο προβολής των δεδομένων της έρευνας (Survey Dashboard), παρέχει πρόσβαση στα ευρήματα της ESENER-2  για τη χώρα μας με τη μορφή γραφημάτων και για τις εξής θεματικές κατηγορίες ερωτημάτων:

– Βασικά στοιχεία όσον αφορά την ΕΑΥ

– Διαχείριση της ΕΑΥ

– Ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι και η διαχείρισή τους

– Ευνοϊκοί και ανασταλτικοί παράγοντες

– Συμμετοχή των εργαζομένων

Τα ευρήματα της έρευνας παρουσιάζονται μέσω του προαναφερθέντος εργαλείου σε επίπεδο χώρας (ανά κατηγορία κλάδου οικονομικής δραστηριότητας και ανά μέγεθος επιχείρησης με βάση τον αριθμό των εργαζομένων) και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (συγκριτικά στοιχεία μεταξύ όλων των χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα).

Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι σημαντικές αλλαγές που συντελούνται στον κόσμο της εργασίας έχουν ως συνέπεια την εμφάνιση ψυχοκοινωνικών κινδύνων που αυξάνουν τα επίπεδα άγχους και μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή υποβάθμιση της ψυχικής και της σωματικής υγείας και με δεδομένο ότι οι κίνδυνοι αυτοί σχετίζονται με τον τρόπο σχεδιασμού, οργάνωσης και διαχείρισης της εργασίας καθώς και με το οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο της εργασίας, η χώρα μας μέσω της οργάνωσης δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε εθνικό, περιφερειακό/τοπικό και κλαδικό επίπεδο, συμμετείχε ενεργά στην πανευρωπαϊκή εκστρατεία «Ασφαλείς και Υγιείς Χώροι Εργασίας» 2014-2015, η οποία είχε ως βασικό στόχο να αναδείξει τη σπουδαιότητα του θέματος της συστηματικής «Διαχείρισης του άγχους και των άλλων ψυχοκοινωνικών κινδύνων στους χώρους εργασίας».

Οι σχετικές δράσεις οργανώνονται από το αρμόδιο Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης & Κοινωνικής Αλληλεγγύης και τον Εθνικό Εστιακό Πόλο Πληροφόρησης για θέματα ΑΥΕ, σε στενή συνεργασία με τα μέλη του Εθνικού Δικτύου Πληροφόρησης για θέματα ΑΥΕ και τους κοινωνικούς εταίρους και έχουν ως βασικούς αποδέκτες όλους όσοι εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα με τα θέματα ΕΑΥ αλλά και το γενικό πληθυσμό.

Ειδικότερα, στο πλαίσιο του 1^ου έτους της δίχρονης εκστρατείας, πραγματοποιήθηκαν σε εθνικό και τοπικό επίπεδο με ιδιαίτερη επιτυχία και αυξημένη συμμετοχή: η οργάνωση ημερίδας στην Αθήνα (6/5/2014) στο πλαίσιο της επίσημης έναρξης της εκστρατείας, η οργάνωση τριών ενημερωτικών ημερίδων αντίστοιχα στην Αθήνα (7/7/2014), στο Ηράκλειο (10/10/2014) και στην Πάτρα  (4/11/2014), η προώθηση και προβολή σχετικών με την εκστρατεία έντυπων και ηλεκτρονικών προϊόντων ενημέρωσης και προβολής, η δημοσίευση σχετικών ανακοινώσεων και άρθρων σε έντυπα, εφημερίδες, επιστημονικά περιοδικά και ιστοχώρους συνεργαζομένων φορέων, η δημιουργία ειδικών ιστοσελίδων και η προβολή της εκστρατείας και των προγραμματιζόμενων δράσεων από την ηλεκτρονική πύλη του Υπουργείου Εργασίας στο Διαδίκτυο καθώς και η σε εθνικό επίπεδο διοργάνωση των Ευρωπαϊκών Βραβείων Καλής Πρακτικής, με την αναγνώριση και συλλογή μοντέλων καλής πρακτικής όσον αφορά τη διαχείριση του άγχους και των άλλων  ψυχοκοινωνικών κινδύνων στην εργασία.

Παράλληλα διοργανώθηκαν στην Αθήνα ημερίδες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε κλαδικό επίπεδο και συγκεκριμένα δύο ημερίδες; για τον κλάδο των εκπαιδευτικών (29/10 και 6/11/2014 αντίστοιχα),  για τον κλάδο των τραπεζών (11/11/2014), τον κλάδο των μονάδων υγείας (14/11/2014), για τον κλάδο των ενόπλων δυνάμεων (18-11-2014) και για τον δημόσιο τομέα  (16/12/2014).

Οι σχετικές δράσεις συνεχίστηκαν και κατά το 2^ο έτος της εκστρατείας σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, με την οργάνωση μιας ημερίδας στον Βόλο (27/5/2015), μιας στα Ιωάννινα (15/6/2015) και μιας στην Θεσσαλονίκη (23/10/2015). Παράλληλα διοργανώθηκαν σε κλαδικό επίπεδο μια ημερίδα στην Σπάρτη (4/5/2015) για τους εργαζόμενους στο δημόσιο τομέα και μια στην Αθήνα (4/6/2015) για τους εργαζόμενους στα ΚΠΑ του ΟΑΕΔ.

1. Δεδομένα σχετικά με τα εργατικά ατυχήματα και τις  ασθένειες που σχετίζονται με την εργασία συλλέγονται μέσω συστημάτων αναφοράς και ερευνών σε εργαζομένους, ελάχιστα όμως γνωρίζουμε για το πώς διεξάγεται στην πράξη η διαχείριση των κινδύνων που σχετίζονται με την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία. Το κενό αυτό συμπληρώνει η πανευρωπαϊκή έρευνα ESENER του EU-OSHA για τις επιχειρήσεις, η οποία αποτυπώνει τις ανάγκες των εργοδοτών για υποστήριξη και εξειδικευμένες συμβουλές και προσδιορίζει τους παράγοντες που ευνοούν ή εμποδίζουν την πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων. Η πρώτη έρευνα ESENER διεξήχθη το 2009.

Η δεύτερη έρευνα συγκέντρωσε απαντήσεις από σχεδόν 50.000 επιχειρήσεις σχετικά με τη διαχείριση της επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας (ΕΑΥ) και τους κινδύνους στους χώρους εργασίας, με ιδιαίτερη έμφαση στη συμμετοχή των εργαζομένων και στους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους. Τα ευρήματα της έρευνας διατίθενται μέσω ενός διαδικτυακού εργαλείου προβολής τους.

Οι εργασίες πεδίου για τη νέα έρευνα ESENER πραγματοποιήθηκαν το 2014 σε επιχειρήσεις και οργανισμούς τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα στην ΕΕ των 28, καθώς και στην Αλβανία, την Ισλανδία, το Μαυροβούνιο, την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, τη Σερβία, την Τουρκία, τη Νορβηγία και την Ελβετία. Για πρώτη φορά συμπεριελήφθησαν στην έρευνα αγροτικές και αλιευτικές επιχειρήσεις, καθώς και πολύ μικρές επιχειρήσεις (κατηγορία 5-10 εργαζομένων). Οι ερωτήσεις απευθύνονταν σε όσους ήταν περισσότερο γνώστες και εξοικειωμένοι με τα θέματα ΕΑΥ εντός της επιχείρησής τους. Οι συμμετέχοντες απάντησαν σε ερωτήσεις σχετικά με τους σοβαρότερους παράγοντες κινδύνου που αντιμετωπίζει η επιχείρηση ή ο οργανισμός τους και ανέφεραν τους τρόπους και τους λόγους διαχείρισης των εν λόγω κινδύνων, ενώ παράλληλα προσδιόρισαν τους ανασταλτικούς παράγοντες για τη λήψη μέτρων πρόληψης.

Η πλήρης έκθεση (στην αγγλική γλώσσα) αναμένεται να είναι διαθέσιμη κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2015. Προς τα τέλη του 2015 ή στις αρχές του 2016, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός EU-OSHA σχεδιάζει να διοργανώσει σε συνεργασία με το Δίκτυο των Εθνικών Εστιακών Πόλων του σεμινάρια σε εθνικό επίπεδο προκειμένου να παρουσιάσει τα αποτελέσματα της ESENER-2 και άλλα εθνικά στατιστικά στοιχεία ανά κράτος μέλος.

2. Αποστολή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA) είναι να καταστήσει τους χώρους εργασίας στην Ευρώπη ασφαλέστερους, υγιέστερους και παραγωγικότερους. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός ερευνά, αναπτύσσει και διανέμει αξιόπιστη, ισορροπημένη και αμερόληπτη πληροφόρηση σχετικά με την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία και οργανώνει πανευρωπαϊκές εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης. Ιδρύθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 1994 και έχει την έδρα του στο Μπιλμπάο της Ισπανίας. Φέρνει σε επαφή εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των κυβερνήσεων των κρατών μελών, των οργανώσεων των εργοδοτών και των εργαζομένων, καθώς και κορυφαίους εμπειρογνώμονες από το σύνολο των 28 κρατών μελών της ΕΕ και άλλων χωρών.

Πλέον έχετε τη δυνατότητα να παρακολουθείτε τις δραστηριότητές μας στο Twitter , να επισκέπτεστε την ηλεκτρονική πύλη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού στο Διαδίκτυο ή να εγγραφείτε στο μηνιαίο ηλεκτρονικό ενημερωτικό δελτίο ΕΑΥ (OSHmail) που εκδίδουμε. Μπορείτε επίσης να λαμβάνετε τακτικά νέα και πληροφορίες για την ΕΑΥ από τον EU-OSHA μέσω της εγγραφής σας στην υπηρεσία ροής δεδομένων RSS (RSS feed). http://osha.europa.eu