Για αρκετές δεκαετίες η καφεΐνη ήταν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος για τις έρευνες αναφορικά με τις καρδιαγγειακές παθήσεις, επειδή συνδεόταν πιθανώς με αλλαγές στα λιπίδια του αίματος, με την πίεση του αίματος, με την αρρυθμία και άλλες βλάβες των καρδιακών λειτουργιών. Αν και η μέτρια κατανάλωση καφεΐνης, απουσία κάποιου ιατρικού προβλήματος, συνήθως δεν συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, είναι δύσκολο να αποκλειστεί οποιαδήποτε σχέση για τη βαριά κατανάλωσή τους, όπως τονίζουν οι επιστήμονες.

Αυτό που προκαλεί ανησυχία ειδικότερα είναι πως η υψηλή κατανάλωση καφεΐνης συνδέεται συνήθως με την υψηλή κατανάλωση καφέ, η οποία με τη σειρά της συνδέεται συχνά με άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την πιθανότητα για καρδιαγγειακή νόσο, όπως για παράδειγμα, το κάπνισμα, τη σωματική αδράνεια, την κατανάλωση κορεσμένων λιπών ή την κατάχρηση αλκοόλ.

Πίεση αίματος

Αν και η κατανάλωση καφεΐνης έχει θεωρηθεί κατά τη διάρκεια αρκετών δεκαετιών ότι αυξάνει την πίεση του αίματος, πιο πρόσφατες κλινικές και εργαστηριακές μελέτες αποτυγχάνουν να καταδείξουν ότι τα συνήθη επίπεδα κατανάλωσης έχουν κάποια επίδραση. Παρά τις αποκλίσεις των αποτελεσμάτων, αντιδράσεις αυξημένης πίεσης αίματος έχουν αναφερθεί συχνότερα σε άτομα μη συνηθισμένα στην καφεΐνη, σε νεότερα άτομα και μετά από πολύ υψηλές προσλήψεις. Ελλείψει οριστικών επιστημονικών στοιχείων, σε άτομα που πάσχουν ήδη από υπέρταση συστήνεται το μέτρο στην κατανάλωση καφεΐνης.

Χοληστερόλη 

Οι μελέτες, κυρίως από τις χώρες της Σκανδιναβίας, έχουν δείξει ότι ο καφές μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα ολικής και LDL-χοληστερόλης (κακή χοληστερόλη), γνωστοί παράγοντες κινδύνου για τις καρδιακές παθήσεις. Αυτή η επίδραση φαίνεται να περιορίζεται στον βρασμένο, όχι φιλτραρισμένο, καφέ (ο φιλτραρισμένος, ο διηθημένος ή ο στιγμιαίος καφές δεν αυξάνουν τη χοληστερόλη αίματος) και να μη συνδέεται με την καφεΐνη. Αυτή η επίδραση φαίνεται να προκαλείται από κάποια συστατικά του καφέ, καλούμενα ως διτερπένια, που υπάρχουν σε υψηλότερες ποσότητες σε κάποιες ποικιλίες κόκκων καφέ, αλλά αφαιρούνται με το φιλτράρισμα.

Στεφανιαία νόσος 

Τα στοιχεία για τη σύνδεση μεταξύ της μακροπρόθεσμης τακτικής κατανάλωσης καφέ και του κινδύνου για στεφανιαία νόσο δεν δείχνουν αυξημένο κίνδυνο από τη μέτρια κατανάλωση καφέ. Μια μεγάλη προοπτική μελέτη πληθυσμού, η οποία παρακολούθησε περισσότερους από 120.000 Αμερικανούς από 14 έως 20 χρονών, απέτυχε να παρέχει οποιαδήποτε στοιχεία ότι ο καφές ή η συνολική πρόσληψη καφεΐνης αυξάνει τον κίνδυνο για στεφανιαία νόσο, ακόμη και μεταξύ των βαρέων καταναλωτών (κατανάλωση υψηλότερη ή ίση με 6 φλιτζάνια/ημέρα). Ωστόσο, δύο πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η πρόσληψη καφέ μπορεί να προκαλέσει μη μοιραίο έμφραγμα του μυοκαρδίου σε ορισμένα άτομα: περιστασιακοί καταναλωτές μικρών ποσοτήτων καφέ (λιγότερο ή ίσο με 1 φλιτζάνι/ημέρα), άτομα που έχουν τρεις ή περισσότερους παράγοντες κινδύνου για στεφανιαία νόσο και άτομα με αργό μεταβολισμό της καφεΐνης. Διάφορες μελέτες δείχνουν ότι αυτοί που καταναλώνουν μέτριες ποσότητες καφέ έχουν χαμηλότερο κίνδυνο στεφανιαίων καρδιακών παθήσεων, γεγονός που μπορεί να οφείλεται στα αντιοξειδωτικά συστατικά του καφέ.

Καρκίνος 

Δεν υπάρχουν στοιχεία ότι η πρόσληψη καφεΐνης είναι παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου σε ανθρώπους και αυτή η άποψη υποστηρίζεται από την Παγκόσμια Αντικαρκινική Εταιρεία, η οποία, σε μια πλήρη αναθεώρηση της, δήλωσε ότι: “τα περισσότερα στοιχεία προτείνουν ότι η συχνή κατανάλωση καφέ ή/και τσαγιού δεν έχει καμία σημαντική σχέση με τον κίνδυνο καρκίνου σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος”. Αντιθέτως, πρόσφατη έρευνα προτείνει ότι η κατανάλωση καφέ μπορεί να είναι προστατευτική ενάντια στην ανάπτυξη ορισμένων καρκίνων, όπως του παχέος εντέρου και του ήπατος, αλλά αυτό είναι ακόμα υπό έρευνα.

Άλλα πιθανά οφέλη για την υγεία

Ο καφές μπορεί να έχει προστατευτικές επιδράσεις ενάντια στον διαβήτη τύπου 2, το Parkinson και τις ηπατικές ασθένειες (κίρρωση και ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα). Υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία που δείχνουν ότι η κατανάλωση καφέ μπορεί να είναι προστατευτική ενάντια στην ανάπτυξη του διαβήτη τύπου 2. Όπως με πολλούς τομείς έρευνας, ο ακριβής μηχανισμός αυτής της προφανούς προστατευτικής επίδρασης πρέπει να διευκρινιστεί. Φαίνεται ότι ουσίες που βρίσκονται στον καφέ, εκτός από την καφεΐνη, ευθύνονται για την επίδραση αυτή, καθώς τέτοιου είδους επιδράσεις παρατηρούνται και στα καφεϊνούχα και στα ντεκαφεϊνέ προϊόντα.

Υπάρχουν, επίσης, αυξανόμενα πρόσφατα στοιχεία ότι η κατανάλωση καφέ μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση των γνωσιακών λειτουργιών κατά τη γήρανση. Αυτά τα μακροπρόθεσμα οφέλη μπορεί να συνδέονται με την καφεΐνη και τα φλαβονοειδή του καφέ, τα οποία και τα δύο είναι αντιοξειδωτικά, αλλά κάτι τέτοιο θα πρέπει να επιβεβαιωθεί.

Οι ειδικοί σημειώνουν πάντως πως μέτριες προσλήψεις καφεΐνης μέχρι 300 mg, ή αντίστοιχα 3 φλιτζάνια καφέ, συνήθως δεν προκαλούν ανησυχίες σχετικά με την υγεία, υπό την προϋπόθεση ότι οι άλλες συνήθειες του τρόπου ζωής (διατροφή, κατανάλωση οινοπνεύματος, κάπνισμα και άσκηση) είναι υγιεινές.