Τι σημαίνει ανθρωπιστική κρίση μέσα στην κρίση; Μήπως αποτελεί διέξοδο από την οικονομική κρίση;

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, διευθυντή σύνταξης, medlabnews.gr, iatrikanea.gr

Ενώ από το 2010 η Ελλάδα βιώνει μια πρωτοφανή ανθρωπιστική κρίση έρχεται το προσφυγικό να επιτείνει το πρόβλημα με αποτέλεσμα να κινδυνεύουμε με μια μεγαλύτερη και σοβαρότερη ανθρωπιστική κρίση.

Τα έξι χρόνια λιτότητας επέφεραν τη μεγαλύτερη μείωση στο διαθέσιµο εισόδηµα των νοικοκυριών. Η ύφεση της ελληνικής οικονομίας ταυτίζεται με τη Μεγάλη Ύφεση που βίωσαν οι ΗΠΑ τη δεκαετία του ’90. Η καταβύθιση αυτή προβάλλει και μια άλλη αδυναμία του ελληνικού κράτους, που έχει να κάνει με την ανυπαρξία του κράτους πρόνοιας. Η υγειονομική περίθαλψη είναι μία από τις δημόσιες υπηρεσίες που έχει πληγεί περισσότερο από την κρίση στην Ελλάδα. Εκτιμάται ότι 1.200.000 Έλληνες είναι χωρίς ιατρική περίθαλψη ή πρόσβαση λόγω έλλειψης ασφάλισης ή φτώχειας. Η πολυετής ύφεση επέφερε αρνητικές επιπτώσεις οδηγώντας τη χώρα σε μια πρωτοφανή οικονομική και κοινωνική, ανθρωπιστική κρίση.

Είναι γεγονός πως δεν υπάρχει μια γενική συμφωνία σχετικά με το τι συνιστά μια ανθρωπιστική κρίση. Ωστόσο ο ορισμός που χρησιμοποιείται από τους ειδικούς είναι πρακτικός και απλός. Μια ανθρωπιστική κρίση χαρακτηρίζεται συνήθως από αύξηση της φτώχειας, της ανισότητας, ιδιαίτερα αυξημένης στον τομέα της εκπαίδευσης και της κοινωνικής προστασίας, καθώς και η έλλειψη πρόσβασης σε υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας.

Ανθρωπιστική κρίση υπάρχει όταν η ζωή ολόκληρων πληθυσμών βρίσκεται σε κίνδυνο, – είτε από φυσικές καταστροφές (σεισμοί, πλημμύρες, ξηρασίες, επιδημίες… ) – είτε από καταστροφές που προκάλεσε ο άνθρωπος (συγκρούσεις, πόλεμοι…) όταν οι ζωτικές ανάγκες δεν εξασφαλίζονται και η χώρα τους δεν έχει ή δεν έχει πια τα μέσα για να τους βοηθήσει. Τα θύματα αυτών των ανθρωπιστικών κρίσεων συχνά δεν έχουν παρά μια μόνο ελπίδα ζωής: την ελπίδα ότι οι άλλες χώρες, εκείνες που διαθέτουν τα μέσα, θα έρθουν να τα βοηθήσουν. Αυτό το λέμε «διεθνή αλληλεγγύη». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει λοιπόν μια δραστηριότητα – το λέμε «πολιτική» – ανθρωπιστικής βοήθειας. Αυτό σημαίνει ότι αποφάσισε πως ένα μέρος των χρημάτων που διαχειρίζεται θα χρησιμεύσει στο να δοθεί γρήγορη βοήθεια στα θύματα αυτών των ανθρωπιστικών κρίσεων, παντού στον κόσμο.

Η ανθρωπιστική βοήθεια ορίζεται, ως ζωτική βοήθεια, που προορίζεται για όσουςτην έχουν περισσότερο ανάγκη, ανεξάρτητα από τη φυλή τους, τη θρησκεία τους, το φύλο τους, την εθνικότητά τους ή τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Προσφέρεται δωρεάν, με τη μοναδική προϋπόθεση να υπάρχει πραγματική ανάγκη.

Ως ανθρωπιστική κρίση, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, είναι κατανοητή μια κατάσταση κατά την οποία υπάρχει μια ασυνήθιστη και γενικευμένη απειλή για την ανθρώπινη ζωή, την υγεία ή τη διαβίωση. Οι κρίσεις αυτές εμφανίζονται συνήθως στο πλαίσιο μιας υφιστάμενης κατάστασης έλλειψης προστασίας, κατά την οποία μια σειρά από προ-υπάρχοντες παράγοντες (φτώχεια, ανισότητα, έλλειψη πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες) επιδεινώνονται από μια φυσική καταστροφή ή ένοπλη σύρραξη, πολλαπλασιάζοντας τις καταστροφικές συνέπειες. Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου έχει υπάρξει εξάπλωση του είδους της ανθρωπιστικής κρίσης που έχει γίνει γνωστή ως σύμπλεγμα έκτακτης ανάγκης. Αυτά τα φαινόμενα, που είναι επίσης γνωστά ως συμπλέγματα πολιτικών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, είναι τεχνητές κρίσεις κατά τις οποίες μια κατάσταση βίας προκαλεί ανθρώπινες απώλειες, εκτοπίσεις, επιδημίες και πείνα. Αυτά είναι συνδυασμένα με μια αποδυνάμωση ή ολική κατάρρευση των οικονομικών και πολιτικών δομών και, μερικές φορές, με την παρουσία μιας φυσικής καταστροφής. Τα συμπλέγματα καταστάσεων έκτακτης ανάγκης διαφέρουν από τις κρίσεις στο ότι είναι πιο παρατεταμένες, είναι στη ρίζα τους πολιτικές και έχουν σημαντικές καταστροφικές και αποδομητικές επιπτώσεις σε όλους τους τομείς της ζωής. Ως αποτέλεσμα, η απάντηση σε αυτές τις κρίσεις συνήθως περιλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό παικτών, καθώς και εκείνων που ασχολούνται αποκλειστικά με το ανθρωπιστικό έργο, συμπεριλαμβανομένων των ειρηνευτικών αποστολών και των πολιτικών και διπλωματικών σχημάτων. Οι δείκτες με βάση τους οποίους ο ΟΗΕ καταγράφει τις χώρες οι οποίες αντιμετωπίζουν ανθρωπιστική κρίση αφορούν στη σοβαρότητα παραγόντων, όπως η επισιτιστική κρίση ή οι εκτοπίσεις ανθρώπων εν μέσω βιαιοπραγιών, οι οποίοι άλλωστε ενεργοποιούν πόρους μέσα από αντίστοιχα ταμεία των Ηνωμένων Εθνών. Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσονται χώρες όπως το Νότιο Σουδάν, η Αϊτή, η Σομαλία, το Ιράκ και η Συρία.

Ο ΟΗΕ συντονίζει τις ενέργειές του στις ανθρωπιστικές κρίσεις μέσω μιας επιτροπής στην οποία συμμετέχουν όλα τα κύρια ανθρωπιστικά σώματα, με πρόεδρο τον Συντονιστή ‘Έκτακτης Βοήθειας του ΟΗΕ. Μέλη του είναι το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά (UNICEF), το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (UNDP), το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων (WFP), και η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR). Ακόμη εκπροσωπούνται και άλλες οργανώσεις του ΟΗΕ, όπως επίσης και μη κυβερνητικοί και διακυβερνητικοί ανθρωπιστικοί οργανισμοί, όπως η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού.

Για την κάλυψη των εξόδων της ανθρωπιστικής βοήθειας και τη διανομή της σ’αυτούς που την έχουν ανάγκη, το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ κάνει εκκλήσεις για τη συγκέντρωση δισεκατομμυρίων δολαρίων από τους διεθνείς δωρητές. Επικεφαλής του Γραφείου είναι ο Συντονιστής Έκτακτης Βοήθειας του ΟΗΕ, ο οποίος υπηρετεί και ως Βοηθός Γενικός Γραμματέας για τις Ανθρωπιστικές Υποθέσεις

Η Ευρώπη ετοιμάζεται για μεγάλη ανθρωπιστική κρίση στην Ελλάδα λόγω της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης και του αδιεξόδου στο οποίο έχουν οδηγηθεί οι Ευρωπαικές χώρες.

Αν τελικά οδηγηθούμε σε αποκοπή από την  υπόλοιπη ζώνη Σένγκεν, το Βερολίνο προβλέπει μια ανθρωπιστική κρίση και μια κρίση ασφάλειας μέσα σε λίγες μέρες.

Η Ελλάδα υπολογίζει πως αυτή τη στιγμή υπάρχουν 25.000 πρόσφυγες και μετανάστες στη χώρα, ενώ οι ημερήσιες αφίξεις κυμαίνονται μεταξύ δύο και τριών χιλιάδων.

Οι άνθρωποι αυτοί εγκλωβισμένοι στην χώρα μας θα αντιμετωπίσουν σημαντικά προβλήματα σε όλους τους τομείς. Δεν γνωρίζουν την γλώσσα, δεν έχουν χρήματα, ενώ πολλοί από αυτούς δεν διαθέτουν ούτε τα απαραίτητα. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να ψάξουν να βρουν τα στοιχειώδη και φυσικά θα κάνουν οτιδήποτε προκειμένου να επιβιώσουν. Όμως η χώρα μας στη κατάσταση που βρίσκεται, δεν μπορεί να φροντίσει τους πολίτες της, θα τα καταφέρει και για πόσο διάστημα και με τους πρόσφυγες;

Κρίση λοιπόν μέσα στην κρίση σημαίνει θα υπάρξει ραγδαία αύξηση της φτώχειας και της ανισότητας πρόσβασης στην υγεία, την παιδεία και την κοινωνική πρόνοια. Και φυσικά θα υπάρξει αύξηση την ύφεσης, τους επόμενους μήνες κυρίως με την ραγδαία ελάττωση του τουρισμού. Ήδη οι ακυρώσεις είναι πάρα πολλές από την αρχή του χρόνου. Επίσης σε ένα τέτοιο περιβάλλον δεν ευνοείται καμιά ανάπτυξη και ήδη πολυεθνικές (από τις λίγες που έμειναν) έχουν αποφασίσει να φύγουν από την χώρα μας.

Αν τελικά αναγνωριστεί το τεράστιο πρόβλημα της ανθρωπιστικής κρίσης στην Ελλάδα μήπως είναι και η διέξοδος από το γενικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα μας από το 2010;
Η αναγνώριση αυτή θέτει το διεθνή παράγοντα σε διαφορετική σχέση με την Ελλάδα. Του αποδίδει τις ευθύνες, που πραγματικά έχει και ανοίγει άλλα πεδία διαπραγμάτευσης με την ΕΕ, στο θέμα του χρέους, καθώς διαφορετικό μπορεί και πρέπει να είναι το περιεχόμενο της διαπραγμάτευσης με μία χώρα που βρίσκεται σε ανθρωπιστική κρίση.

Μήπως, το προσφυγικό, “βολεύει” την Ελληνική κυβέρνηση και η αναγνώριση της σημερινής τραγικής κατάστασης της Ελλάδας ως ανθρωπιστική κρίση ΔΕΝ είναι απλά η συμφωνία μιας περιγραφής μιας κατάστασης αλλά μια πολιτική θέση και πράξη; Άλλωστε τυχαίο είναι που ήδη ο Αμερικανικός παράγοντας πιέζει την Ευρώπη να κλείσει την αξιολόγηση και να επανέλθει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο;

Mήπως η αναγνώριση της ανθρωπιστικής κρίσης θα υποχρεώσει Διεθνείς Οργανισμούς να συνδράμουν με δισεκατομμύρια δολαρίων για την αντιμετώπισή της;