Τα «αγκάθια» στο σύστημα υγείας της χώρα μας

Παράλληλα, οι βασικές του δομές υστερούν σημαντικά σε οργανωτικό επίπεδο και σε καίρια ζητήματα, όπως το φάσμα των παραγόμενων προϊόντων. Τα προβλήματα λειτουργίας μονάδων πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας παραμένουν, ενώ η θεσμική ανεπάρκεια στον χώρο της ψυχικής υγείας οδηγεί ακόμη και σε τραγικά περιστατικά».

Ο Συνήγορος διερεύνησε αναφορά σχετικά με τις εφημερίες παιδιάτρων στο Γενικό Νοσοκομείο Χαλκίδας, κατά την οποία πατέρας νηπίου προσέφυγε στο τμήμα επειγόντων περιστατικών αναζητώντας παιδίατρο. Η απάντηση ήταν ότι δεν εφημερεύει παιδίατρος και ότι θα πρέπει ο ενδιαφερόμενος να αναζητήσει ιδιώτη ή να μεταβεί στην Αθήνα. Διαπιστώθηκε ότι από τις πέντε οργανικές θέσεις που προβλέπονται για την παιδιατρική κλινική είχαν καλυφθεί μόνο τρεις. Συνεπεία αυτού, η κλινική αδυνατούσε να εφημερεύει καθημερινά και 8-9 ημέρες τον μήνα υπήρχαν κενά στην εφημέρευσή της, παρότι είχε ζητηθεί εγγράφως από το Υπουργείο Υγείας η άμεση προκήρυξη μίας θέσης επικουρικού παιδίατρου. Σε συνέχεια της παρέμβασης του Συνηγόρου και έπειτα από συντονισμένες προσπάθειες της Διοίκησης του Νοσοκομείου και του Υπουργείου Υγείας ανέλαβαν υπηρεσία δύο παιδίατροι. Από 1.2.2015 είναι δυνατή η εφημερία της παιδιατρικής κλινικής σε καθημερινή βάση (υπόθεση 194852/2014).

Επίσης, διερευνήθηκε καταγγελία σχετική με το περιφερειακό ιατρείο Αγιάσου, στο οποίο παρέχει υπηρεσίες ένας γιατρός περίπου 5 ημέρες κάθε μήνα, χωρίς ωστόσο αυτό να επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών των περίπου 2.500 κατοίκων και των επισκεπτών της περιοχής, οι οποίοι καταλήγουν στο Γενικό Νοσοκομείο Μυτιλήνης. Σε συνέχεια των παρεμβάσεων του Συνηγόρου επιχειρείται εκκίνηση της διαδικασίας πλήρωσης των θέσεων ιατρικού προσωπικού, παρουσιάζεται ωστόσο απροθυμία των υποψηφίων, που μάλλον οφείλεται στην έλλειψη κινήτρων, πρόβλημα που γενικεύεται σε όλη τη νησιωτική περιοχή. Στο μεσοδιάστημα τα δημιουργούμενα κενά καλύπτονται από μετακινήσεις γιατρών του Κέντρου Υγείας βάσει προγράμματος, ενώ αποφασίστηκε και η πρόβλεψη οικονομικών κινήτρων από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου (υπόθεση 194584/2014).

Σοβαρές δυσλειτουργίες παρουσιάστηκαν σε μονάδες αιμοκάθαρσης λόγω αλλαγής του συστήματος προμήθειας φίλτρων τεχνητού νεφρού χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαίτερες ανάγκες των ασθενών, γεγονός που προκάλεσε διαμαρτυρίες ασθενών και νεφρολόγων γιατρών, οι οποίοι διατείνονται ότι υπήρξαν πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες. Έπειτα από διαμεσολάβηση του Συνηγόρου, πραγματοποιήθηκε σύσκεψη όλων των εμπλεκόμενων φορέων (Επιτροπή Προμηθειών Υγείας, Ελληνική Νεφρολογική Εταιρία, ΕΟΦ, Σύλλογος Νεφροπαθών Ασθενών), η οποία κατέληξε σε αισθητή βελτίωση της κατάστασης από τον Ιανουάριο του 2015, αφού πλέον η πλειονότητα των νοσοκομείων λαμβάνει υπόψη τον πίνακα προδιαγραφών,όπως συστήνεται από την ειδική επιστημονική επιτροπή, ελαχιστοποιώντας τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες των ακατάλληλων φίλτρων για συγκεκριμένους ασθενείς. Ωστόσο, η υπόθεση δεν έχει οριστικά επιλυθεί σε εθνικό επίπεδο, αφού παρατηρούνται μεγάλες καθυστερήσεις στη διενέργεια του εθνικού διαγωνισμού για την προμήθεια φίλτρων από την ΕΠΥ. Για το θέμα αυτό ο Συνήγορος απέστειλε επιστολή στον Υπουργό Υγείας, ζητώντας να επισπευσθούν οι διαδικασίες, και παρακολουθεί στενά το θέμα (υπόθεση 182023/2014).

Τέλος, ο Συνήγορος εξέτασε καταγγελία για σοβαρή καθυστέρηση στην εξέταση παρακευασμάτων βιοψιών για διάγνωση καρκίνου στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, η οποία θέτει σε κίνδυνο τη ζωή των ασθενών. Το πόρισμα της ΕΔΕ, που διενεργήθηκε κατόπιν παραγγελίας του Συνηγόρου, κατέληξε ότι οι καθυστερήσεις οφείλονται στη μεγάλη έλλειψη παθολογοανατόμων ιατρών στο νοσοκομείο, καθώς παρά τις επανειλημμένες οχλήσεις προς το Υπουργείο Υγείας δεν κατέστη δυνατόν να γίνουν προσλήψεις. Ο Συνήγορος απευθύνθηκε στους συναρμόδιους Υπουργούς Υγείας, Οικονομικών και Εσωτερικών, ώστε να αξιολογηθούν ορθολογικά οι απαιτήσεις κατά τον προγραμματισμό προσλήψεων με γνώμονα τις πραγματικές ανάγκες. Από την απάντηση της Διεύθυνσης Προγραμματισμού και Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού του Υπουργείου Υγείας προέκυψε ότι εκδόθηκε εγκριτική απόφαση για 2.440 θέσεις, μεταξύ των οποίων και 600 ειδικευμένων γιατρών του ΕΣΥ. Ωστόσο, δεν υπήρξε συγκεκριμένη απάντηση για την ειδικότητα της Παθολογικής Ανατομίας (υπόθεση 199901/2015).

Ο Συνήγορος εξέτασε καταγγελία για καθήλωση (κλινοστατικό προστατευτισμό) ασθενούς σε παθολογική κλινική του Νοσοκομείου «Σωτηρία» επί 2 ημέρες, χωρίς τροφή και νερό. Το προσωπικό της κλινικής κατέφυγε στη χρήση της καθήλωσης, χωρίς την τήρηση των σχετικών πρωτοκόλλων και κανόνων, πρακτική που η Διοίκηση του νοσοκομείου δικαιολόγησε λόγω έλλειψης νοσηλευτικού προσωπικού για επαρκή φύλαξη και αποτροπή νέας απόπειρας αυτοκτονίας (λόγος εισαγωγής της ασθενούς στην κλινική). Ο Συνήγορος ζήτησε τη διενέργεια ΕΔΕ, η οποία απάλλαξε το προσωπικό της κλινικής από οποιαδήποτε ευθύνη. Έτσι, ζητήθηκε επανεξέταση του θέματος από τη νέα Διοίκηση του νοσοκομείου, αλλά και πάλι δεν αναγνωρίστηκε η παραβίαση των δικαιωμάτων της ασθενούς. Ο Συνήγορος εισηγήθηκε στον Υπουργό Υγείας την επανεξέταση της υπόθεσης και την αντικατάσταση των δύο εμπλεκόμενων διοικητών, κυρίως δε να πραγματοποιηθεί υποχρεωτική ημερίδα ενυπόγραφης ενημέρωσης των γιατρών του νοσοκομείου ως προς τις υποχρεώσεις τους. Η επιστολή κοινοποιήθηκε και στο Σώμα Επιθεωρητών Υγείας για περαιτέρω ενέργειες.

Επίσης, διερευνήθηκε αναφορά για τη διακοπή εκτέλεσης σχεδίου οδοντιατρικής θεραπείας από την Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών λόγω άρνησης του ασθενούς να υπογράψει το έντυπο ενημέρωσης και συγκατάθεσης της κλινικής. Ο Συνήγορος επισήμανε πως η άρνηση υπογραφής του εν λόγω εντύπου, το οποίο δεν αποτελεί νόμιμη προϋπόθεση για την εκτέλεση οδοντιατρικών υπηρεσιών, δεν μπορεί άνευ ετέρου να αποτελέσει λόγο διακοπής της εκτέλεσης του σχεδίου θεραπείας, αν δεν ισοδυναμεί με άρνηση συναίνεσης. Το έντυπο ενημέρωσης και συγκατάθεσης ασθενούς που συνάπτεται στην απάντηση της οδοντιατρικής σχολής έχει ένα τυποποιημένο περιεχόμενο, στο οποίο δεν υπάρχει πρόβλεψη για καταγραφή των κινδύνων και της στατιστικής πιθανότητας επέλευσής τους, προσαρμοσμένη στην κατά περίπτωση σχεδιαζόμενη οδοντιατρική πράξη, οπότε δεν πιστοποιεί ότι προηγήθηκε ενημέρωση ούτε αποδεικνύει το περιεχόμενο, τη διεξοδικότητα και την ακρίβεια αυτής. Η Οδοντιατρική Σχολή επικαλείται διακοπή της οδοντιατρικής θεραπείας λόγω διαταραχής των σχέσεων εμπιστοσύνης γιατρού – ασθενούς, δεσμεύτηκε όμως να αξιοποιήσει τον προβληματισμό που διατύπωσε ο Συνήγορος για το περιεχόμενο του εντύπου συναίνεσης.

Τέλος, ο Συνήγορος ενημερώθηκε προσφάτως ότι βάσει παλαιότερου πορίσματος, περί εκτέλεσης ιατρικής πράξης χωρίς την ενημέρωση – έγγραφη συναίνεση ασθενούς και επιγενόμενης βλάβης, ασκήθηκε προσφυγή στα διοικητικά δικαστήρια και εκδόθηκε απόφαση η οποία υιοθέτησε τα επιχειρήματα του Συνηγόρου και επιδίκασε αποζημίωση 85.000 ευρώ.

Ο Συνήγορος εξετάζει συχνά αναφορές για συνεχή προσπάθεια περιορισμού της κάλυψης δαπανών ασθένειας, χωρίς σταθερή, νόμιμη και ειδική αιτιολογία, καθώς και για έλλειψη στρατηγικής στην αποκαταστασιακή αντιμετώπιση του κινδύνου της αναπηρίας. Για παράδειγμα, σε υπόθεση απόδοσης δαπάνης για μεταφορά ασθενούς, η κάλυψη της δαπάνης μετακίνησης λειτουργεί ως αντιστάθμισμα για την αδυναμία λήψης της κατάλληλης παροχής υγείας στον τόπο κατοικίας. Παρά την τελικά θετική επίλυση της υπόθεσης έπειτα από παρέμβαση του Συνηγόρου, δεν αναιρείται το γεγονός ότι ο ΕΟΠΥΥ επί 2 χρόνια περίπου ζητούσε επίμονα από τον ασφαλισμένο ένα δικαιολογητικό το οποίο γνώριζε ότι αδυνατεί να του προσκομίσει, με αποτέλεσμα να του αποστερεί νόμιμη κάλυψη ασθένειας, να τον ταλαιπωρεί υπέρμετρα και τελικά να κλονίζει ακόμα περισσότερο την εμπιστοσύνη του πολίτη στην κοινωνική ασφάλιση την ίδια στιγμή που του ζητά να καταβάλλει όλο και περισσότερες ασφαλιστικές εισφορές στον κλάδο ασθένειας.

Σε άλλη περίπτωση, παρατηρήθηκε αναιτιολόγητη αύξηση συμμετοχής στα νοσήλια ιδιωτικής κλινικής και ταυτόχρονα μη ποιοτική παροχή υπηρεσιών στους ασθενείς. Έπειτα από παρεμβάσεις του Συνηγόρου προς τον ΕΟΠΥΥ, διενεργήθηκε έλεγχος στην κλινική, το πόρισμα του οποίου διαπίστωσε αδικαιολόγητη οικονομική επιβάρυνση στους ασφαλισμένους και προβλήματα στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Κατόπιν τούτου, η κλινική κλήθηκε για εξηγήσεις και αναμένεναι η επιβολή κυρώσεων. Ωστόσο, στο πόρισμα αναδείχθηκε  η έλλειψη θεσμικού πλαισίου για ειδικές αυστηρές ποινές για την παράβαση καταχρηστικών χρεώσεων ασφαλισμένων και για τη δυνατότητα επιστροφής των αχρεωστήτως καταβληθέντων χρημάτων σε αυτούς χωρίς να απαιτείται η προσφυγή στη δικαιοσύνη. Ο Συνήγορος απέστειλε σχετικό έγγραφο στο Τμήμα Νομοθετικής Πρωτοβουλίας του Υπουργείου Υγείας, το οποίο και ανταποκρίθηκε για την προώθηση σχετικών διατάξεων. Παρά την τελικά θετική επίλυση της υπόθεσης, δεν αναιρείται το γεγονός ότι ο ΕΟΠΥΥ για αρκετό χρονικό διάστημα δεν ανταποκρίθηκε στις διαμαρτυρίες των ασφαλισμένων για τη λειτουργία της ιδιωτικής κλινικής και ότι δεν έχει συγκεκριμένο τρόπο να επιστρέψει το ποσό των επιπλέον χρεώσεων που κατέβαλαν στην κλινική. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι ασφαλισμένοι να παραμένουν ουσιαστικά απροστάτευτοι.

Η κλιμάκωση της θεσμικής ανεπάρκειας και της πολιτικής απραξίας στον χώρο της ψυχικής υγείας καταδεικνύεται τραγικά στα πρόσφατα περιστατικά που έλαβαν χώρα στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (Δαφνί), όπου νοσηλευόμενος έχασε τη ζωή του έπειτα από επίθεση που δέχτηκε από ποινικά ακαταλόγιστο συνασθενή του (Μάιος 2015). Τρεις νοσηλευόμενοι ασθενείς χάνουν τη ζωή τους κι άλλοι τραυματίζονται ύστερα από εμπρησμό που προκάλεσε και πάλι ποινικά ακαταλόγιστος συνασθενής τους (Σεπτέμβριος 2015). Ο Συνήγορος έχει επανειλημμένως επισημάνει στα συναρμόδια υπουργεία την ανεπάρκεια του συστήματος να διαφυλάξει τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών παρέχοντας ποιοτική φροντίδα στους νοσηλευόμενους ασθενείς.

Ο Συνήγορος έχει δεχτεί αναφορές που αναδεικνύουν ένα σοβαρό πρόβλημα στην εφαρμογή των νέων υπουργικών αποφάσεων για τη δωρεάν περίθαλψη ανασφάλιστων. Συγκεκριμένα, η αρμόδια επιτροπή των νοσοκομείων απορρίπτει αιτήσεις ανασφάλιστων πολιτών για δωρεάν νοσοκομειακή περίθαλψη λόγω λανθασμένης θεώρησης του εισοδηματικού ορίου των 6.000 ευρώ ως κριτηρίου για την εφαρμογή τους (υποθέσεις 201284, 201599/2015). Η έκβαση των υποθέσεων καταδεικνύει ότι δεν έχει υιοθετηθεί προς το παρόν συγκεκριμένη πολιτική επίλυσης του ζητήματος, καθώς σε μία περίπτωση το νοσοκομείο έχει θέσει σχετικό ερώτημα στο Υπουργείο Υγείας, ενώ σε άλλες περιπτώσεις ο Συνήγορος έχει ενημερωθεί ότι έγιναν δεκτές οι αιτήσεις των ενδιαφερομένων.

Ο Συνήγορος δέχτηκε αναφορές σχετικά με προβλήματα πρόσβασης ανασφάλιστων αλλοδαπών ανηλίκων με σοβαρά προβλήματα υγείας σε υπηρεσίες υγείας. Σε μία από τις περιπτώσεις αυτές, ΜΚΟ και τρίτος με άμεση αντίληψη του θέματος υπέβαλαν συναφείς αναφορές σχετικά με ανασφάλιστο αλλοδαπό ανήλικο χωρίς νόμιμη διαμονή στη χώρα, ο οποίος αντιμετωπίζει χρόνια και σοβαρά προβλήματα υγείας και χρήζει νοσηλείας, εξειδικευμένης θεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής, σε τακτική βάση. Επιπλέον, προέβη σε σειρά ενεργειών σε συνεργασία με τη ΜΚΟ που συνέδραμε την οικογένεια, προκειμένου να συντονιστούν οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες, με στόχο ο ανήλικος, ο οποίος είχε εξαιρετική δυσκολία μετακίνησης, να υποβάλει αίτημα για χορήγηση ασύλου χωρίς αυτοπρόσωπη μετάβαση στην υπηρεσία και, ως εκ τούτου, να αποκτήσει δυνατότητα ασφαλιστικής κάλυψης (υποθέσεις 196470, 204197/2015).

Σε ανάλογη περίπτωση ανήλικου τέκνου αιτούντος άσυλο, το οποίο παρέμενε ανασφάλιστο, ο Συνήγορος παρενέβη προς την κατεύθυνση της ρύθμισης του καθεστώτος παραμονής του παιδιού, με στόχο την ασφαλιστική κάλυψή του. Παράλληλα, στο μεσοδιάστημα, διασφάλισε την πρόσβαση του ανηλίκου σε απολύτως αναγκαίες ιατρικές υπηρεσίες (χειρουργική επέμβαση σε νοσοκομείο παίδων), λαμβάνοντας υπόψη την επίκληση οικονομικής αδυναμίας του γονέα, που τέθηκε προς εξέταση σε αρμόδια κοινωνική υπηρεσία (υπόθεση 205987/2015).

Ινσουλινοεξαρτώμενη έφηβη απευθύνθηκε στον Συνήγορο ζητώντας ενημέρωση και ενδεχόμενη διαμεσολάβηση σχετικά με τη δυνατότητα ιατροφαρμακευτικής της κάλυψης, λόγω απώλειας της ασφαλιστικής ικανότητας των γονέων της. Ο Συνήγορος, κατόπιν επικοινωνίας με την ανήλικη και τους γονείς της, έδωσε οδηγίες και κατευθύνσεις για τις ισχύουσες διαδικασίες και τους αρμόδιους φορείς, στους οποίους οι γονείς της ανήλικης προσέφυγαν, με θετική για την ανήλικη τελική έκβαση (υπόθεση 193673/2015).