Που οφείλεται η εγκεφαλίτιδα; Πώς μπορεί να προκληθεί από κουνούπια. Οδηγίες Προφύλαξης

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr

Η εγκεφαλίτιδα πρόκειται για φλεγμονή του εγκεφάλου, που προκαλείται από ιό και επηρεάζει τη ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο. Είναι η φλεγμονή του εγκεφαλικού παρεγχύματος Μπορεί να είναι διάχυτη ή εστιακή (σπανιότερα). Συχνά συνυπάρχει και μηνιγγίτιδα. Η εγκεφαλίτιδα μπορεί να προκαλέσει γριππώδη συμπτώματα, όπως πυρετό ή πονοκέφαλο. Μπορεί επίσης να προκαλέσει σύγχυση σκέψης, επιληπτικές κρίσεις, ή προβλήματα με τις αισθήσεις και την κίνηση. Ωστόσο, πολλές περιπτώσεις εγκεφαλίτιδας καταλήγουν μόνο με ήπια γριππώδη συμπτώματα ή ακόμα και καθόλου συμπτώματα, γι’ αυτό και θέλουν ιδιαίτερη προσοχή.

Οι σοβαρές περιπτώσεις εγκεφαλίτιδας, αν και είναι σχετικά σπάνιες, μπορεί αποδειχτούν απειλητικές για τη ζωή του ασθενούς. Επειδή η πορεία εξέλιξης της κάθε μίας περίπτωσης εγκεφαλίτιδας μπορεί να είναι απρόβλεπτη, είναι σημαντικό να γίνει εγκαίρως η διάγνωση και να ξεκινήσει η θεραπεία.  Η νόσος αν δεν προληφθεί εγκαίρως είναι θανατηφόρα.

Η εγκεφαλίτιδα προκαλείται από είσοδο ιών στον οργανισμό, που πλήττουν το νευρικό σύστημα και τον εγκέφαλο. Υπεύθυνος ιός είναι συχνά ο ιός του απλού έρπητα 1 (Herpes simplex type1, HSV1). Άλλοι ιοί που προκαλούν εγκεφαλίτιδα είναι οι ιοί Coxsackie, o ιός HIV, ο κυτταρομεγαλοϊός (CMV), οι ιοί arbovirus, άλλοι ερπητικοί ιοί και ο ιός που προκαλεί τη λύσσα. Ο ιός της ανεμοβλογιάς, η ιλαρά, η ερυθρά, η παρωτίτιδα, πολλοί άλλοι ιοί αλλά και βακτηρίδια όπως αυτά που μεταφέρονται από τσιμπούρια ή παράσιτα όπως η τοξοπλάσμωση από γάτες είναι μερικά από τα πιο συνηθισμένα. Στους ιούς arbovirus συμπεριλαμβάνεται και ο ιός του δυτικού Νείλου που μεταδίδεται από κουνούπια, τσιμπούρια, σκνίπες. Οι ιοί αυτοί είναι μεταδοτικοί από άνθρωπο σε άνθρωπο. Σε άλλες περιπτώσεις ο ιός προχωρεί στον εγκέφαλο μέσω των κρανιακών νεύρων ή άλλοτε υπάρχει αναζωπύρωση (“ξύπνημα”) ιών οι οποίοι ήδη βρίσκονται στο σώμα μας σε ληθαργική κατάσταση.

Η μικροβιακή εγκεφαλίτιδα συνήθως οφείλεται στο χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο και σε άλλα μικρόβια που βρίσκονται σε συλλογές πύου σε άλλες περιοχές όπως ο μετωπιαίος κόλπος και που μπορούν να επεκταθούν στο εγκεφαλικό παρέγχυμα και να προκαλέσουν αποστήματα.

Ο τρόπος μετάδοσης των διάφορων ιών στον άνθρωπο διαφέρει. Κάποιοι ιοί μεταδίδονται με το τσίμπημα ορισμένων ειδών κουνουπιών, σκνιπών ή τσιμπουριών και με τον τρόπο αυτό προκαλούνται επιδημίες εγκεφαλίτιδας σε περιοχές που ζουν τα συγκεκριμένα είδη εντόμων.

-Η πρωτογενής μορφή της εγκεφαλίτιδας, είναι αυτή που ο ιός εισέρχεται απευθείας στον εγκέφαλο. Είναι σοβαρότερη από την δευτερογενή.

-Στη δευτερογενή ο ιός μπορεί να εισέλθει στον εγκέφαλο από την συστηματική κυκλοφορία και εξελίσσεται ηπιότερα. Αιτία της δευτεροπαθούς εγκεφαλίτιδας μπορεί να είναι η υπεραντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος προς μια ξένη ουσία. Τη δευτεροπαθή (μεταλοιμώδη) εγκεφαλίτιδα συνοδεύει μια ιογενής λοίμωξη, όπως η ιλαρά, η ανεμοβλογιά, η ερυθρά ή η παρωτίτιδα.

Τα συμπτώματα που θα πρέπει να σας ανησυχήσουν και να σπεύσετε στο γιατρό είναι:

•    Επίμονος και υψηλός πυρετός

•    Ναυτία

•    Αναγούλες

•    Έμετος

•    Έντονος Πονοκέφαλος

•    Δυσκολία στην κίνηση του αυχένα

•    Αίσθημα ενόχλησης από το φως

•    Απώλεια μνήμης

•    Αδυναμία ομιλίας/ ακατανόητη ομιλία

•    Αλλαγή της συμπεριφοράς και της προσωπικότητας

•    Παραισθήσεις

•    Σπασμοί

•    Λήθαργος

•    Απώλεια συνείδησης

•    Σύγχυση και αποπροσανατολισμός

•    Απώλεια όρασης

•    Δυσκολίες βάδισης

Η διάγνωση της νόσου γίνεται μέσω αιματολογικών εξετάσεων, ακτινολογικών και παθολογοανατομικών. Μπορεί να χρειαστούν και εξετάσεις όπως ακτινογραφία, μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου, αξονική τομογραφία εγκεφάλου, εξετάσεις αίματος, εξετάσεις ούρων, καλλιέργεια πτυέλων, ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, οσφυϊκή παρακέντηση (δηλαδή με μία ειδική βελόνα αντλείται υγρό από τη σπονδυλική στήλη) και τέλος βιοψία εγκεφάλου.

-Η εξέταση του Εγκεφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ) που θα δείξει ύπαρξη φλεγμονής και είναι δυνατόν να αναγνωρισθούν εάν υπάρχουν αντισώματα εναντίον ορισμένων ιών.

Η διάγνωση της ερπητικής εγκεφαλίτιδας είναι ορισμένες φορές δύσκολη. Πρόσφατες πρόοδοι στη χρήση ευαίσθητων DNA μεθόδων έχουν επιτρέψει την ανίχνευση του ιού στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό επιβεβαιώνοντας τη διάγνωση. Αν τα αποτελέσματα είναι αρνητικά και τα σημεία και τα συμπτώματα το δικαιολογούν, μπορεί να είναι απαραίτητη η βιοψία εγκεφάλου. Επειδή η βιοψία αυτή ενέχει κάποιον κίνδυνο, η θεραπεία με αντιιικούς παράγοντες αρχίζει νωρίς. Αν δεν επέλθει ανταπόκριση με την αντιιική θεραπεία, μπορεί να συστηθεί βιοψία εγκεφάλου.

Η αντιμετώπιση της εγκεφαλίτιδας γίνεται με άμεση νοσηλεία στο νοσοκομείο. Η πάθηση είναι ιδιαιτέρως σοβαρή. Ο γιατρός χορηγεί στον ασθενή φάρμακο/ αντιβιοτική αγωγή για να αντιμετωπίσει τον ιό που την προκάλεσε. Σε περίπτωση εγκεφαλικού οιδήματος ή σπασμών μπορούν να χορηγηθούν κορτικοστεροειδή και αντιεπιληπτικά. Η πρόγνωση της εγκεφαλίτιδας ποικίλει. Μερικές περιπτώσεις είναι ήπιες, μικρής διάρκειας και καλής εξέλιξης με τους ασθενείς να αναρρώνουν πλήρως. Άλλες περιπτώσεις είναι δυνατόν να έχουν δυσκολότερη πορεία, με σοβαρότερη κλινική εικόνα και κίνδυνο μόνιμων νευρολογικών βλαβών ή θανάτου. Η οξεία φάση της εγκεφαλίτιδας μπορεί να διαρκέσει από μία έως δύο εβδομάδες με σταδιακή ή απότομη υποχώρηση του πυρετού και των νευρολογικών συμπτωμάτων. Η πλήρης υποχώρηση των νευρολογικών συμπτωμάτων σε αριθμό περιπτώσεων χρειάζεται πολλούς μήνες.

-Αντιϊκά

-Κορτικοστεροειδή

-Αντιεπιληπτικά

-Ηρεμιστικά

-Παυσίπονα

-Αντιπυρετικά

-Αναπνευστική ανακοπή

-Κώμα

-Απώλεια μνήμης

-Δυσκολία στην ομιλία

-Απώλεια όρασης

-Θάνατος

Η νόσος μπορεί να προκαλέσει το θάνατο ειδικά αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως με εισαγωγή στο νοσοκομείο.

Οι ιογενείς εγκεφαλίτιδες μπορεί να οδηγήσουν σε θάνατο ή σε νευρολογικά προβλήματα και αναπηρίες. Η πρόληψη της μηνιγγίτιδας γίνεται με εμβολιασμό και προσοχή στις περιοχές όπου υπάρχει επιδημία.

Κάθε μικρό παιδί που δεν συνεργάζεται για το τεστ που ακολουθεί και έχει πυρετό θα πρέπει να εξετάζεται από τον παιδίατρο. Εάν το παιδί συνεργάζεται τότε:

Βάλτε το να καθίσει σε ένα σταθερό κάθισμα. Ζητήστε του να κάμψει το κεφάλι προς τα εμπρός και κάτω ώστε να ακουμπήσει το σαγόνι του στο στήθος. Αν αυτή η κίνηση του προκαλεί πόνο στον αυχένα τότε αμέσως πρέπει να το δει ο γιατρός.

Επειδή η εγκεφαλίτιδα μπορεί να αφήσει νευρολογικά προβλήματα, μπορεί να χρειαστεί λογοθεραπεία και φυσιοθεραπεία.

Για να προστατευτείτε  από τις εγκεφαλίτιδες που προκαλούνται από κουνούπια κατά τη διάρκεια έξαρσης της νόσου:

▪ Φοράτε μακριά μανίκια και παντελόνια, αν βρίσκεστε έξω μεταξύ σούρουπου και χαράματος.

▪ Απλώστε εντομοαπωθητικό για τα κουνούπια στο δέρμα και στα ρούχα σας. Παρ’ όλα αυτά, να είστε προσεκτικοί, όταν χρησιμοποιείτε απωθητικά κουνουπιών στα παιδιά. Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιάτρων συνιστά τη χρήση ενός εντομοαπωθητικού για παιδιά που περιέχει λιγότερο από 10% DEET και που το απλώνετε κυρίως στα ρούχα τους παρά στο δέρμα τους.

▪ Επισκευάστε όλες τις τρύπες στις σήτες στις πόρτες και στα παράθυρα.

▪ Εξαφανίστε τα λιμνάζοντα νερά αδειάζοντας τους κουβάδες, τα πεταμένα λάστιχα, τις ποτίστρες των πουλιών, τους στραγγιστήρες, τα καροτσάκια, τα πιατάκια από τις γλάστρες και παρόμοια δοχεία. Βεβαιωθείτε πως αλλάζετε το πιατάκι με το νερό του κατοικίδιου σας καθημερινά.

▪ Βάλτε στις διακοσμητικές πισίνες ψάρια που τρώνε τα κουνούπια.

▪ Καθαρίζετε τις υδρορροές σας. Καθαρίζετε τις λακκούβες, όταν είναι δυνατό. Γεμίζετε τις τρύπες στα δέντρα και τους κομμένους κορμούς με κονίαμα. Βάλτε προπετάσματα στις στέρνες και στα ανοίγματα των δεξαμενών νερού.