Ο καρκινικός δείκτης για τον καρκίνο του μαστού Ca 15-3. Πόσο σημαντικός είναι και τι σημαίνουν τα υψηλά επίπεδα;

της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακή βιολόγος, medlabnews.gr

Ως καρκινικοί δείκτες ονομάζονται οι πρωτεΐνες που παράγονται από τα καρκινικά κύτταρα ή από υγιή κύτταρα ως απάντηση στην παρουσία του όγκου και μπορούν να μετρηθούν ποσοτικά, παρέχοντας πληροφορίες σχετικά με την διάγνωση, πρόγνωση και παρακολούθηση της θεραπευτικής αγωγής της νόσου.

Καρκινικός δείκτης θεωρείται κάθε βιολογική ουσία η οποία μπορεί να μετρηθεί ποσοτικά ή να εκτιμηθεί ποιοτικά και η μέτρηση της ή η παρουσία της μπορεί να δώσει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την ύπαρξη, τη φύση, το μέγεθος, την υποτροπή ή την μεταστατική εξάπλωση μιας κακοήθους διεργασίας στον οργανισμό.Οι καρκινικοί δείκτες είναι μόρια που βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις σε ιστούς και βιολογικά υγρά ασθενών με νεοπλασματική νόσο.

Ο καρκινικός δείκτης Cancer Antigen 15-3 χρησιμεύει για την παρακολούθηση της πορείας της νόσου και της θεραπείας σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο του μαστού. Το Καρκινικό Αντιγόνο 15-3 (Ca 15-3) είναι μία γλυκοπρωτεΐνη που έχει βρεθεί σε καλοήθη και κακοήθη νόσο του μαστού, καθώς και σε καρκίνο του μαστού με μεταστάσεις στο ήπαρ ή τα οστά. Οι υψηλότερες τιμές Καρκινικού Αντιγόνου 15-3 βρέθηκαν στον μεταστατικό καρκίνο του μαστού. Ο έλεγχος για το Ca 15-3 είναι χρήσιμος στη διάγνωση του μεταστατικού καρκίνου του μαστού καθώς και για την παρακολούθηση της ανταπόκρισης των ασθενών στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού. Επειδή τα επίπεδα του Ca 15-3 μπορεί να μην είναι αυξημένα στα αρχικά στάδια της κακοήθειας του μαστού, η εξέταση δεν είναι χρήσιμη ως δοκιμασία διαλογής στο γενικό πληθυσμό (screening test).

Υψηλά επίπεδα του καρκινικού αντιγόνου CA 15-3 (πάνω από 31 U/ml) παρατηρούνται σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού, όπου και οι συγκεντρώσεις του στον ορό συσχετίζονται θετικά με το στάδιο της νόσου και το μέγεθος του πρωτοπαθούς όγκου. Ειδικά, υψηλά επίπεδα του αντιγόνου CA 15-3 ανευρίσκονται στο 33% των ασθενών με καρκίνο του μαστού χωρίς μεταστάσεις και στο 89% των ασθενών με καρκίνο του μαστού που έχει ήδη μεταστάσεις (όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα του CA 15-3, τόσο πιο προχωρημένο το στάδιο του καρκίνου και τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα μετάστασης).

Σε ασθενείς με καρκίνο μαστού, οι συγκεντρώσεις του CA 15‐3 στον ορό συσχετίζονται θετικά με το στάδιο της νόσου ή το μέγεθος του πρωτοπαθούς όγκου. Ενώ μικρό ποσοστό ασθενών με καρκίνωμα μαστού και τοπική υποτροπή εμφανίζει υψηλές τιμές του CA 15‐3 στον ορό, το 70% με απομακρυσμένες μεταστάσεις εμφανίζει υψηλές τιμές του δείκτη. Λόγω της χαμηλής ευαισθησίας και ειδικότητας του CA 15‐3, δεν προτείνεται για μαζικούς προληπτικούς πληθυσμιακούς ελέγχους, διάγνωση και πρόγνωση του καρκινώματος του μαστού, παρά μόνο για παρακολούθηση της θεραπείας και της εμφανίσεως υποτροπών.

Σύμφωνα με μια ομάδα εμπειρογνωμόνων της ASCO (American Society of Clinical Oncology) ο προσδιορισμός των επιπέδων του CA15-3 έχει περιορισμένη άξια για την ανίχνευση της νόσου σε ασθενείς με μετεγχειρητική υποτροπή για τρεις λόγους:

1 Δεν  είναι ένας ευαίσθητος δείκτης για  τις μικρομεταστάσεις

2 Δεν υπάρχει θεραπευτική αγωγή για τον υποτροπιάζοντα καρκίνο του μαστού

3 Παρουσία πολλών ψευδώς θετικών και ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων

Το CA 15,3 δεν είναι πολύ ευαίσθητος δείκτης στην έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου του μαστού, διότι μόνον το 5 -30% των ασθενών με στάδιο Ι και ΙΙ του καρκίνου έχουν αυξημένα επίπεδα.

Η συγκέντρωση του CA 15‐3 στον ορό υγιών ατόμων είναι μικρότερη από 25 U/ml στο 94,5% και μικρότερη από 30 U/ml στο 99% του πληθυσμού και δεν διαφέρει μεταξύ ανδρών και γυναικών. Οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες εμφάνιζαν υψηλότερες τιμές του δείκτη.

Είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί για διαδοχικές μετρήσεις για την παρακολούθηση τόσο της πορείας της νόσου όσο και της απόκρισης στη θεραπεία λόγω της άμεσης συσχέτισης των μεταβαλλόμενων επιπέδων του CA 15-3 με την κλινική κατάσταση. Σε ασθενείς με γνωστές μεταστάσεις, μια μείωση των επιπέδων του δείκτη αυτού υποδηλώνει μια καλή απόκριση στη θεραπεία, ενώ αυξανόμενα επίπεδα υποδηλώνουν αντίσταση στη θεραπεία και προοδευτική νόσο και δικαιολογούν περαιτέρω κλινική αξιολόγηση και τακτική παρακολούθηση. Έχει επίσης δειχθεί πρόσφατα ότι μια αύξηση των επιπέδων του CA 15-3 πάνω από το ανώτατο όριο της φυσιολογικής τιμής σε ασθενείς χωρίς κλινικές ενδείξεις νόσου είναι ένας πρώιμος δείκτης υποτροπής.

Η πτώση των επιπέδων του του CA 15‐3, μετά την χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί ανεξάρτητο προγνωστικό παράγοντα για μειωμένο κίνδυνο υποτροπής της νόσου και καλύτερης πιθανότητας πενταετούς διαστήματος ελευθέρου νόσου.

Τα ψευδώς θετικά ευρήματα είναι πολύ περιορισμένα αφού λιγότερο από το 15% των ασθενών με καλοήθεις όγκους του μαστού και το 25% περίπου των ασθενών με εξωμαστικούς όγκους παρουσίασαν θετικά επίπεδα του δείκτη αυτού.

Το καρκινικό αντιγόνο 15-3 μπορεί να αυξηθεί σε:

• Καρκίνο του μαστού.

• Χρόνια ενεργό ηπατίτιδα.

• Κίρρωση.

• Καρκίνο του παχέος εντέρου.

• Ινοκυστική νόσο του μαστού.

• Καρκίνο του ήπατος.

• Καρκίνο του πνεύμονα.

• Μεταστατικό καρκίνο του μαστού.

• Καρκίνο των ωοθηκών.

• Καρκίνο του παγκρέατος.

• Καρκίνο του προστάτη.

• Σαρκοείδωση.

• Φυματίωση.

• Συστηματικό ερυθηματώδη λύκο.

Τα επίπεδα του καρκινικού αντιγόνου 15-3 σε μη καρκινικά νοσήματα έχουν την τάση να παραμένουν σταθερά στο χρόνο, ενώ στην περίπτωση μεταστατικού καρκίνου του μαστού, τα επίπεδα συνεχίζουν να αυξάνονται. Σε μερικές περιπτώσεις στα αρχικά στάδια του καρκίνου του μαστού τα επίπεδα του καρκινικού αντιγόνου 15-3 μπορεί να είναι φυσιολογικά.

•0.00 – 30.00 U/ml

Προετοιμασία Ασθενούς για την Εξέταση

•Δεν απαιτείται νηστεία πριν από την εξέταση.