Σημαντικά τα αντιοξειδωτικά στην υγεία αλλά η υπερκατανάλωση τους βλάπτει

της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακή βιολόγος, medlabnews.gr

Έχετε σίγουρα ακούσει τη λέξη «αντιοξειδωτικά», όπως σίγουρα έχετε ακούσει επίσης το πόσο ευεργετικά είναι για την υγεία μας και πόσο σημαντικό είναι να τα λαμβάνουμε όσο το δυνατόν συχνότερα, για να αποτοξινώνουμε τον οργανισμό μας.

Τι σημαίνει οξείδωση του οργανισμού;

Αν και χημικά, μπορούν να δοθούν διάφοροι ορισμοί για την οξείδωση, που συνήθως αφορά δράση ή ένωση του οξυγόνου, ας μείνουμε στον πιο απλό και κατανοητό:

υπερβολική οξείδωση για τον οργανισμό μας σημαίνει φθορά.

Όλα όσα παρατηρούμε καθώς περνάει η ηλικία, ρυτίδες, κηλίδες της επιδερμίδας μα και άλλα που συμβαίνουν εσωτερικά και δεν είναι ορατά, προέρχονται από την υπερβολική οξείδωση του οργανισμού που φθείρεται σαν μέταλλο που σκουριάζει. Οι ουσίες ή οι λόγοι που προκαλούν αυτή τη διαδικασία στον άνθρωπο είναι η αναπόφευκτη ακτινοβολία, το κάπνισμα, τα πρόσθετα των τροφίμων, οι διάφορες τοξίνες, που ευνοούν την ανάπτυξη ελευθέρων ριζών. Οι ελεύθερες ρίζες είναι μόρια που έχουν χάσει ένα ηλεκτρόνιο.

Κατά τη διαδικασία της οξυγόνωσης στη διάρκεια της καύσης των τροφών, τα μόρια του οξυγόνου χάνουν συνεχώς ηλεκτρόνια δημιουργώντας όλο και περισσότερες ελεύθερες ρίζες οι οποίες προσβάλλουν το γενετικό μας υλικό, το κύτταρο δεν μπορεί να  αντισταθεί και τελικά καταστρέφεται.

Οι ελεύθερες ρίζες είναι φυσικοί εχθροί των αντιοξειδωτικών. Η λειτουργία των αντιοξειδωτικών είναι να καταστρέφει τις επιβλαβείς ελεύθερες ρίζες, εξουδετερώνοντας τη βλάβη των ιστών και στην πράξη, την διαδικασία της γήρανσης ή την καθυστέρησή της. Τα αντιοξειδωτικά είναι συνηθισμένο φαινόμενο στη φύση. 

Στην πραγματικότητα, τα αντιοξειδωτικά είναι άφθονα στις πιο κοινές βιταμίνες, όπως στη ρετινόλη ή στη βιταμίνη Α, στο ασκορβικό οξύ ή στη βιταμίνη C, στην τοκοφερόλη ή βιταμίνη Ε και στο σελήνιο.

Επιδημιολογικές μελέτες παρατήρησης και μελέτες σε ζώα έδειξαν κατά καιρούς μια προστατευτική δράση ως προς τα συμπληρώματα αντιοξειδωτικών, οι κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους δεν φαίνεται να δείχνουν καμιά επίδραση είτε χρησιμοποιώντας συμπλήρωμα ενός μόνο αντιοξειδωτικού είτε συνδυασμού τους.

Αντιοξειδωτικές βιταμίνες όπως οι A, C και E, αλλά και συστατικά όπως το σελήνιο, η αργινίνη, τα φλαβονοειδή, το συνένζυμο Q10, η ακετυλο-L-καρνιτίνη έχουν μελετηθεί ως προς την αντιοξειδωτική-προστατευτική τους δράση.

Πρόσφατα, οι ερευνητές κατέληξαν πως η συμπληρωματική χορήγηση β-καροτένιου, βιταμίνης Α και η βιταμίνης Ε αυξάνει τη θνησιμότητα, ενώ προτείνουν την περαιτέρω διερεύνηση της επίδρασης της βιταμίνης C και του σεληνίου.

H υπερκατανάλωση αντιοξειδωτικών πιθανόν μειώνει τη ρύθμιση σημαντικών αντιοξειδωτικών που παράγονται από το ίδιο μας το σώμα, υποβαθμίζει σημαντικά μέρη του ανοσοποιητικού μας συστήματος ή ακόμη πιθανόν να αυξάνει τη μικροβιακή καταστροφή ή τη φυσιολογική κυτταροπροστατευτική ανταπόκριση στην καταστροφή ιστών.

Η συμπληρωματική χορήγηση αντιοξειδωτικών δε θα έπρεπε να συστήνεται εφόσον δεν φαίνεται να υπάρχουν ωφέλιμες δράσεις της συμπληρωματικής χορήγησης αντιοξειδωτικών σε ασθένειες όπως τα καρδιαγγειακά, η υπέρταση, ο καρκίνος και οι αλλεργίες και μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αυξάνουν τη θνησιμότητα.

Η πεποίθηση ότι τα αντιοξειδωτικά έχουν ισχυρές αντικαρκινικές ιδιότητες, επειδή καταπολεμούν τα μόρια οξυγόνου που είναι γνωστά ως ελεύθερες ρίζες, είναι ευρέως διαδεδομένη.

Ο μοριακός βιολόγος και γενετιστής δρ Τζέιμς Γουάτσον, ο οποίος το 1953 ανακάλυψε μαζί με τον βρετανό επιστήμονα Τζέιμς Κρικ τη δομή του γενετικού υλικού (DNA) και έλαβε το Νόμπελ Ιατρικής του 1962, πιστεύει ότι δεν θα υπάρξει θεραπεία για πολλούς καρκίνους εάν δεν επανεξετασθεί ο ρόλος των αντιοξειδωτικών.

Ωστόσο ο δρ Γουάτσον υποστηρίζει ότι οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου μπορεί να είναι το κλειδί για την πρόληψη και την θεραπεία του καρκίνου, και ότι ο περιορισμός τους στο σώμα μπορεί να είναι επιζήμιος.

Οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου, γράφει σε άρθρο του, όχι μόνον διατηρούν υπό έλεγχο τα άρρωστα κύτταρα, αλλά παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αποτελεσματικότητα πολλών αντικαρκινικών φαρμάκων και της ακτινοθεραπείας, που διεγείρουν την παραγωγή τους για να σκοτώσουν τα καρκινικά κύτταρα.

Εάν, συνεπώς, οι ασθενείς με καρκίνο παίρνουν αντιοξειδωτικά, μπορεί να υπονομεύουν άθελά τους τη θεραπεία τους – κι αυτός είναι ένας ακόμα λόγος για τον οποίο πρέπει απαραιτήτως να ενημερώνουν τον ογκολόγο τους για οποιοδήποτε συμπλήρωμα, βότανο ή φάρμακο παίρνουν εν όσω κάνουν θεραπεία για τον καρκίνο τους.

Όπως γράφει ο 85χρονος νομπελίστας, τα αντιοξειδωτικά «μπορεί να έχουν προκαλέσει περισσότερους καρκίνους απ’ όσους έχουν προλάβει.

»Από τότε που ασχολούμαι με την θεραπεία του καρκίνου, άνθρωποι με καθ’ όλα καλές προσθέσεις καταναλώνουν αντιοξειδωτικά διατροφικά συμπληρώματα ως προληπτικά του καρκίνου, αν όχι ως αληθινές θεραπείες.

»Υπό το φως όμως πρόσφατων στοιχείων που υποδηλώνουν ισχυρά ότι μεγάλο μέρος του ανιάτου πολλών τελικού σταδίου καρκίνων μπορεί να εγείρεται από την ύπαρξη υπερβολικά πολλών αντιοξειδωτικών σε αυτούς, ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε σοβαρά εάν η χρήση αντιοξειδωτικών είναι πιθανότερο να προκαλεί παρά να προλαμβάνει τον καρκίνο».

Ο δρ Γουάτσον υποστηρίζει ότι μεγάλος αριθμός μελετών έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι αντιοξειδωτικά, όπως οι βιταμίνες Α, C και Ε και το ιχνοστοιχείο σελήνιο, δεν έχουν «καμία εμφανή αποτελεσματικότητα» στην πρόληψη του καρκίνου του στομάχου ή στην παράταση της ζωής.

Αντ’ αυτού, φαίνεται να βραχύνουν ελαφρά τη ζωή όσων τα καταναλώνουν και η βιταμίνη Ε ενδέχεται να είναι ιδιαιτέρως επικίνδυνη.

Υπερκατανάλωση φρούτων.

Ένα μήλο την ημέρα μπορεί, κατά κοινή ομολογία, τον γιατρό να κάνει πέρα, αλλά όταν αυτό το ένα γίνει πολλά και αυτά τα πολλά αρχίσουν να συνοδεύονται κι από πλήθος άλλων φρούτων (μπανάνες, φράουλες, κεράσια κ.ά.), τότε ο γιατρός επανέρχεται απειλητικά στο προσκήνιο. Απαραίτητα συστατικά μιας υγιεινής διατροφής (καθώς είναι πλούσια σε βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, φυτικές ίνες και λοιπά αντιοξειδωτικά), τα φαινομενικά αθώα φρούτα και οι φυσικοί χυμοί όταν καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα όπως παχυσαρκία, οδοντική σήψη και υψηλή αρτηριακή πίεση. Προβλήματα μπορούν να προκαλέσουν τα φρούτα (κατά κύριο λόγο τα αποξηραμένα και οι χυμοί) και στα δόντια. Πιο συγκεκριμένα, τα όξινα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεμόνια, γκρέιπφρουτ, μανταρίνια κ.ά.) φέρονται να μαλακώνουν το σμάλτο των δοντιών. Επιπλέον, καλό θα ήταν οι όξινοι χυμοί να πίνονται με καλαμάκι και στο πλαίσιο κάποιου γεύματος (το οποίο να περιέχει γάλα ή τυρί), ενώ με φειδώ θα πρέπει να καταναλώνονται και αποξηραμένα φρούτα όπως οι σταφίδες, τα οποία έχουν την τάση να κολλάνε στα δόντια για πολλές ώρες.

Οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία πρέπει να προσλαμβάνονται μέσα από μία υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή.

Τελικά, εκείνο που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας, μάλλον δεν είναι άλλο από το αρχαιοελληνικό «παν μέτρον άριστον».