Ο καρκίνος του μαστού, στα αρχικά του στάδια, μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία. Μπορεί να υπάρξει εγκυμοσύνη και θηλασμός μετά από μαστεκτομή;

του Γιώργου Μονεμβασίτη, γυναικολόγου, medlabnews.gr

Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί το συχνότερο κακόηθες νεόπλασμα των γυναικών στον δυτικό πολιτισμό και τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα.

Υπολογίζεται, ότι 1 στις 8 γυναίκες θα διαγνωστεί με καρκίνο μαστού σε κάποια φάση της ζωής της. Στην Ελλάδα η συχνότητά του έχει αυξηθεί επίσης σημαντικά και υπολογίζεται σε 4.500 νέες περιπτώσεις ετησίως.

 Κάθε 2,5 εργάσιμες ώρες γίνεται μια νέα διάγνωση, ενώ κάθε 6 εργάσιμες ώρες μια γυναίκα πεθαίνει από καρκίνο του μαστού.

Ο καρκίνος του μαστού μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Η μέση ηλικία των γυναικών όταν διαγιγνώσκονται με καρκίνο του μαστού είναι 64 ετών. Ωστόσο, περίπου ένα τέταρτο των γυναικών που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του μαστού είναι νεότερες από 50 ετών. Τα προεμμηνοπαυσιακά χρόνια χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερο ρυθμό αύξησης της επίπτωσης της νόσου, με ετήσια αύξηση 8-9% ανά έτος, ο οποίος όμως πέφτει στο 2-3% ανά έτος μετά την εμμηνόπαυση.

Ο καρκίνος του μαστού μπορεί επίσης να αναπτυχθεί σε άνδρες, αν και αυτό είναι σπάνιο. Ο ανδρικός καρκίνος του μαστού είναι υπεύθυνος για περίπου 1% όλων των καρκίνων του μαστού.

Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, τα κακοήθη νεοπλάσματα του μαστού είναι επιθηλιακά νεοπλάσματα (προέρχονται δηλαδή από το επιθήλιο των πόρων ή των λοβών, αλλιώς αδενοκαρκινώματα). Οι δύο μεγάλες κατηγορίες είναι α) τα πορογενή καρκινώματα, που είναι και τα πιο συχνά, και β) τα λοβιακά καρκινώματα. Τα αδενοκαρκινώματα ταξινομούνται, ανάλογα με την παθολογοανατομική τους εικόνα, σε: α) μη διηθητικά, όπου ανήκουν τα πορώδη και τα λοβιακά καρκινώματα in situ, και η νόσος Paget της θηλής, και β) τα διηθητικά καρκινώματα, όπου ανήκουν μεταξύ άλλων τα διηθητικά πορώδη (75-80%) και λοβιακά καρκινώματα (10-15%), τα θηλώδη καρκινώματα, τα σωληνώδη, κ.ά.

Όμως, μία άλλη πιο λειτουργική ταξινόμηση βασίζεται στην έκφραση γονιδιακών υποδοχέων, που διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην επιλογή της θεραπείας, αλλά και στην πρόγνωση της νόσου. Όλα τα καρκινώματα του μαστού πρέπει να εξετάζονται για HER-2 και για ορμονικούς υποδοχείς κατά τη διάγνωσή τους, και ανάλογα με τα αποτελέσματα ταξινομούνται σε luminal A, luminal B, HER-2 positive και τριπλά αρνητικός (αρνητικός για όλους τους ορμονικους υποδοχείς και το HER-2).

Προδιαθεσικοί παράγοντες: Κληρονομικοί παράγοντες, και συγκεκριμένα τα γονίδια BRCA-1 & BRCA-2, που κληρονομούνται με τον αυτοσωμικό επικρατή τύπο, εμπλέκονται στον κληρονομικό καρκίνο του μαστού που αποτελεί το 5-10% των περιπτώσεων. Ορμονικοί παράγοντες, και μάλιστα η αυξημένη έκθεση σε αναπαραγωγικές ορμόνες, κυρίως οιστρογόνα (π.χ. σε πρώιμη εμμηναρχή ή καθυστερημένη εμμηνόπαυση) έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η διατροφή, και συγκεκριμένα οι δίαιτες που είναι πλούσιες σε λίπος και φτωχές σε λαχανικά, η παχυσαρκία, η ακτινοβολία και οι μαστοί που εκ γενετής έχουν αυξημένη ακτινολογική πυκνότητα.

Ο πρώιμος καρκίνος του μαστού μπορεί να υποβληθεί σε θεραπευτική αγωγή με επιτυχία, και οι περισσότερες γυναίκες που διαγιγνώσκονται και υποβάλλονται σε θεραπευτική αγωγή για πρώιμο καρκίνο του μαστού δεν θα πεθάνουν από την ασθένεια.

Το είδος της θεραπευτικής αγωγής που προσφέρεται θα εξαρτάται από τις περιστάσεις σας και τον τύπο καρκίνου του μαστού που έχετε. Η θεραπευτική αγωγή που είναι η καλύτερη δυνατή για μια γυναίκα μπορεί να μην ενδείκνυται για μια άλλη.

Παρά το γεγονός ότι σχεδόν όλες οι θεραπευτικές αγωγές έχουν παρενέργειες, οι περισσότερες μπορούν να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά. Ζητήστε από το γιατρό σας να εξηγήσει τι παρενέργειες να αναμένετε και τον καλύτερο τρόπο διαχείρισής τους.

Χειρουργική επέμβαση γίνεται είτε για διατήρηση μαστού είτε για μαστεκτομή. Η επέμβαση διατήρησης μαστού αφαιρεί τον καρκίνο του μαστού και ένα μικρό μέρος υγιούς ιστού στη γύρω περιοχή. Η επέμβαση αυτή είναι γνωστή και ως ογκοεκτομή, ευρεία τοπική εκτομή ή πλήρης τοπική εκτομή.

Η επέμβαση διατήρησης μαστού συν ακτινοθεραπεία είναι εξίσου αποτελεσματική με τη μαστεκτομή για τις περισσότερες γυναίκες που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού αρχικού σταδίου.

Κατά τη μαστεκτομή αφαιρείται ολόκληρος ο μαστός που έχει προσβληθεί από καρκίνο. Αν σκέφτεστε να κάνετε ανάπλαση του μαστού θα πρέπει να το συζητήσετε με το γιατρό σας πριν από την εγχείρησή σας.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η χειρουργική επέμβαση του μαστού περιλαμβάνει επίσης την αφαίρεση ενός ή περισσότερων λεμφαδένων στη μασχάλη, για να ελεγχθεί αν έχουν εξαπλωθεί τα καρκινικά κύτταρα του μαστού.

Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιεί ακτίνες X για να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα που ίσως παρέμειναν στο μαστό ή σε ιστούς του μαστού σας
μετά την επέμβαση. Ενδέχεται να αντιμετωπίσετε κάποιο πόνο ή ενόχληση μετά από κάθε θεραπεία, αν και η θεραπεία καθεαυτή είναι ανώδυνη. Η ακτινοθεραπεία δεν σας κάνει να εκπέμπετε ραδιενέργεια και δεν προκαλεί τριχόπτωση. Χορηγείται συνήθως για περίοδο πέντε έως έξι εβδομάδων. Η ακτινοθεραπεία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για μείωση του μεγέθους του καρκίνου και για ανακούφιση του πόνου ή άλλων συμπτωμάτων.

Η χημειοθεραπεία χρησιμοποιεί αντικαρκινικά φάρμακα τα οποία καταστρέφουν τα καρκινικά κύτταρα που ενδέχεται να έχουν εξαπλωθεί σε άλλα σημεία του σώματός σας αλλά δεν μπορούν να ανιχνευθούν. Μερικά φάρμακα χημειοθεραπείας διατίθενται υπό μορφή χαπιών, άλλα χορηγούνται με ενδοφλέβια ένεση στο βραχίονα ή στο χέρι.

Η χημειοθεραπεία μειώνει την πιθανότητα επανεμφάνισης του καρκίνου. Μπορεί να χρησιμοποιείται επιπρόσθετα προς τη χειρουργική επέμβαση και την ακτινοθεραπεία.

Η ορμονοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιείται αν υπάρχουν ορμονικοί υποδοχείς στα καρκινικά σας κύτταρα. Η ορμονοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει να καταστραφούν τα εναπομένοντα κύτταρα καρκίνου του μαστού, ή οποιαδήποτε καρκινικά κύτταρα που ενδέχεται να έχουν εξαπλωθεί σε άλλα σημεία του σώματός σας αλλά δεν μπορούν να ανιχνευθούν.

Η ορμονοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί επιπρόσθετα προς τη χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία.

Η διατροφική θεραπεία ή υγιεινή διατροφή που συμπεριλαμβάνει μια ποικιλία τροφών θα εξασφαλίσει ότι προσλαμβάνετε ό,τι χρειάζεται ο οργανισμός σας για να αντεπεξέλθετε στη θεραπευτική αγωγή και την ανάρρωση. Βεβαιωθείτε ότι έχετε συζητήσει τη διατροφή σας με το διαιτολόγο και το γιατρό σας.

Η θεραπευτική άσκηση μπορεί να βελτιώσει την ανάρρωσή σας από καρκίνο. Η έρευνα έχει δείξει ότι η τακτική σωματική δραστηριότητα είναι ευεργετική και μπορεί να μειώσει παρενέργειες όπως η κόπωση. Μιλήστε στο φυσιοθεραπευτή και στο γιατρό σας.

Σωματική και συναισθηματική ευεξία;

• Μη φοβάστε να ζητήσετε επαγγελματική και συναισθηματική υποστήριξη.
• Σκεφτείτε να συμμετάσχετε σε μια ομάδα υποστήριξης καρκινοπαθών.
• Μάθετε να αγνοείτε τις ανεπιθύμητες συμβουλές και τις «ιστορίες τρόμου».
• Να ζείτε μέρα με τη μέρα και να θυμάστε ότι κάθε μέρα είναι πιθανό να είναι διαφορετική.

Οι συμπληρωματικές θεραπείες μπορούν να χρησιμοποιούνται παράλληλα με τις ιατρικές θεραπείες και έχει αποδειχθεί ότι ορισμένες βελτιώνουν
την ποιότητα της ζωής ή μειώνουν τον πόνο. Δεν υπάρχουν αποδείξεις
ότι αυτές οι θεραπείες μπορούν να θεραπεύσουν ή να προλάβουν τον καρκίνο. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι ορισμένες από αυτές τις θεραπείες δεν έχουν ελεγχθεί για παρενέργειες, μπορεί να ενεργούν εις βάρος άλλων ιατρικών θεραπευτικών αγωγών και μπορεί να είναι ακριβές. Ενημερώστε το γιατρό σας σχετικά με όλες τις συμπληρωματικές θεραπείες που σκέφτεστε να χρησιμοποιήσετε.

Γονιμότητα και εγκυμοσύνη

Οι θεραπευτικές αγωγές για πρώιμο καρκίνο του μαστού μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητά σας να μείνετε έγκυος. Μερικές επιδράσεις είναι μόνο προσωρινές ενώ άλλες είναι μόνιμες.

Αν δεν έχετε φθάσει ακόμα στην εμμηνόπαυση και μελετάτε την πιθανότητα να κάνετε παιδιά στο μέλλον, συζητήστε τον κίνδυνο στειρότητας με το γιατρό σας πριν αρχίσετε οποιαδήποτε θεραπευτική αγωγή.

Ρωτήστε το γιατρό σας αν υπάρχουν άλλες θεραπευτικές αγωγές που έχουν λιγότερες πιθανότητες να σας κάνουν στείρα (και, αν ναι, πόσο αποτελεσματικές είναι για την κατάστασή σας) ή μπορεί να μελετήσετε την πιθανότητα κατάψυξης μερικών εμβρύων πριν τη θεραπευτική αγωγή, ούτως ώστε να μπορέσετε ίσως να μείνετε έγκυος στο μέλλον.

Εγκυμοσύνη μετά τη θεραπευτική αγωγή

Δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία που να εισηγούνται ότι είναι επισφαλές για σας ή το βρέφος σας αν μείνετε έγκυος ύστερα από θεραπευτική αγωγή για καρκίνο του μαστού, ή ότι η εγκυμοσύνη μετά από θεραπευτική αγωγή για καρκίνο του μαστού θα αυξήσει τις πιθανότητες να επιστρέψει ο καρκίνος του μαστού.

Θηλασμός μετά τη θεραπευτική αγωγή

Οι περισσότερες γυναίκες που έκαναν ακτινοθεραπεία μετά από χειρουργική επέμβαση του μαστού διαπιστώνουν ότι είναι μόνιμα ανίκανες να θηλάσουν από το μαστό που υπεβλήθη σε θεραπευτική αγωγή. Συνήθως ο μαστός που υπεβλήθη σε θεραπευτική αγωγή δεν παράγει γάλα.

Αν είστε ικανή να θηλάσετε από το μαστό που υπεβλήθη σε θεραπευτική αγωγή, δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία που να εισηγούνται ότι αυτό είναι ανασφαλές για σας ή για το βρέφος σας. Μπορείτε να θηλάζετε με ασφάλεια από το μαστό σας που δεν υπεβλήθη σε θεραπευτική αγωγή αν κάνατε ακτινοθεραπεία.

Μετέπειτα παρακολούθηση

Τακτική μετέπειτα παρακολούθηση είναι απαραίτητη ύστερα από τη θεραπευτική αγωγή για πρώιμο καρκίνο του μαστού.

Μετά τη θεραπευτική αγωγή σας θα πρέπει να έχετε τακτικά ραντεβού με το γιατρό σας, το χειρουργό, τον ακτινοογκολόγο ή το γιατρό ογκολόγο σας. Η τακτική μετέπειτα παρακολούθηση εξασφαλίζει ότι, αν ο καρκίνος του μαστού επιστρέψει στο μαστό, σε ιστό του μαστού, ή στον άλλο μαστό, θα υποβληθεί σε θεραπευτική αγωγή αμέσως. Η τακτική μετέπειτα παρακολούθηση επιτρέπει επίσης στο γιατρό σας να ελέγχει και να αντιμετωπίζει, οποιεσδήποτε παρενέργειες από θεραπευτική αγωγή που μπορεί να εμφανιστούν μετά που θα έχετε τελειώσει τη θεραπευτική αγωγή σας. Μιλήστε στο γιατρό σας σχετικά με ένα πρόγραμμα μετέπειτα παρακολούθησης.

Η κατάλληλη μετέπειτα παρακολούθηση περιλαμβάνει τακτικές εξετάσεις και μαστογραφίες. Δεν περιλαμβάνει ακτινογραφίες θώρακα, σπινθηρογραφήματα οστών ή εξετάσεις αίματος εκτός αν υπάρχει πρόβλημα που δείχνει ότι χρειάζονται.

Δείτε το γιατρό σας το συντομότερο δυνατό αν:

• αισθανθείτε όγκο είτε στον ένα είτε στον άλλο μαστό, ή στον ιστό μαστού που απέμεινε στο στήθος σας ύστερα από μαστεκτομή
• έχετε οποιαδήποτε άλλα συμπτώματα είτε στον ένα είτε στον άλλο μαστό, όπως έκκριση θηλής
• εμφανίσετε οποιαδήποτε άλλα συμπτώματα που σας ανησυχούν.

Μην περιμένετε μέχρι το τακτικό ραντεβού σας αν προσέξετε οποιεσδήποτε νέες ή ασυνήθιστες αλλαγές.