Ο Καρκίνος του Τραχήλου της μήτρας, τα συμπτώματα, η πρόληψη και ο εμβολιασμός

του Γιώργου Μονεμβασίτη, γυναικολόγος, medlabnews.gr

Η τελευταία εβδομάδα του Ιανουαρίου έχει αφιερωθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τον Καρκίνο του Τραχήλου στην υπενθύμιση όλων των δυνατοτήτων, που υπάρχουν σήμερα για την πρόληψη αυτής της σοβαρότατης και δυστυχώς πολύ συχνά εμφανιζόμενης νόσου σε παγκόσμια κλίμακα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2007 με σκοπό την εκστρατεία πληροφόρησης και πρόληψης κατά του Καρκίνου του τραχήλου (ECCA) ξεκίνησε την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Πρόληψης του Καρκίνου του Τραχήλου, και αφορά τις γυναίκες της Ευρώπης, ώστε να μάθουν τι χρειάζεται να κάνουν για να προλάβουν την ασθένεια και να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες, όπου αυτές είναι απαραίτητες, και τους έχοντες εξουσία, αλλά και εργαζόμενους σε κάθε βαθμίδα στη δημόσια υγεία στην Ευρώπη, για να καταλάβουν τα οφέλη των προγραμμάτων πρόληψης και να δώσουν προτεραιότητα στην εφαρμογή τους ή στην εντατικοποίηση αυτής.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες. Στην Ευρώπη, 10,6 ανά 100.000 γυναίκες είχαν διαγνωστεί με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας το 2008. Αυτό αντιστοιχεί στο περίπου 4% του συνόλου των καρκίνων που διαγιγνώσκονται στις γυναίκες. Σχεδόν το 1% όλων των γυναικών θα αναπτύξουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας κατά τη διάρκεια ζωής τους στην Ευρώπη. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι τώρα είναι διαθέσιμο ένα εμβόλιο για την προστασία από τις συχνότερες μορφές ιού του ανθρώπινου θηλώματος (HPV), που εμπλέκεται στον καρκίνο του τραχήλου, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας πιθανότατα θα γίνει λιγότερο συχνός στο μέλλον.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι μία νόσος που προλαμβάνεται και θεραπεύεται αρκεί να διαγνωστεί εγκαίρως. Πάνω από το 80% των γυναικών στις οποίες ο καρκίνος διαγνώστηκε σε ένα πρώιμο στάδιο θεραπεύονται πλήρως.

Η βασική αιτία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι η λοίμωξη από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV ιός) και συγκεκριμένα η λοίμωξη από περίπου 15 τύπους του συγκεκριμένου ιού (υπάρχουν πάνω από 120 τύποι συνολικά). Ο ιός μεταδίδεται μέσω της σεξουαλικής επαφής αλλά και μέσω δερματικής επαφής με οποιοδήποτε μολυσμένο σημείο του σώματος.

Εκτιμάται ότι το 80% των σεξουαλικά ενεργών γυναικών έρχονται σε επαφή με τον ιό, τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Οι περισσότερες γυναίκες αναπτύσσουν αντισώματα εναντίον του ιού, αλλά στο 20-30% αυτών ο ιός μπορεί να παραμείνει και να δημιουργήσει προκαρκινικές βλάβες. Κάποιες από αυτές τις βλάβες είναι δυνατό να μετατραπούν σε καρκίνο αν δε διαγνωστούν έγκαιρα. Τα καλά νέα είναι ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας εξελίσσεται αργά, και ως εκ τούτου μπορεί να ανιχνευθεί αρκετά έγκαιρα, όταν η αλλοίωση βρίσκεται ακόμα σε προ-καρκινικό στάδιο.

Τη λοίμωξη από HPV δε μπορεί κανείς να την αντιληφθεί άμεσα και χωρίς εξετάσεις, καθώς προκαλεί «σιωπηλή» λοίμωξη, δεν εμφανίζει δηλαδή συμπτώματα.

Κι όμως, οι γυναίκες στην Ελλάδα, συνεχίζουν να αδιαφορούν, λόγω ελλιπούς ενημέρωσης κι αβεβαιότητας.

Ειδικότερα, στη χώρα μας, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, το 25-30% των Ελληνίδων κάνει τακτικό προληπτικό έλεγχο για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, με τεστ Παπανικολάου και HPV DNA test, ενώ το ποσοστό των εμβολιασμένων κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων, ο οποίος ενοχοποιείται για τη νόσο, είναι μόνο 35% σε όλες τις ηλικίες.

Υπάρχουν όμως και κάποιοι άλλοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Οι παράγοντες αυτοί είναι:

Στα πρώτα στάδια ο καρκίνος του τραχήλου δεν έχει κανένα σύμπτωμα. Στα μεταγενέστερα στάδια μπορεί να ευθύνεται για:

Η πρόληψη εξακολουθεί να είναι η καλύτερη θεραπεία και στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και έχει ονοματεπώνυμο: Παπ-Τεστ, το γνωστό τεστ Παπανικολάου. Καλοήθεις παθήσεις, όπως φλεγμονές (τραχηλίτιδες), φυματίωση ή κονδυλώματα, προκαλούν αλλοιώσεις στον τράχηλο της μήτρας. Γι’ αυτό όλες οι γυναίκες, με την έναρξη των ερωτικών τους επαφών, πρέπει οπωσδήποτε να κάνουν κάθε χρόνο Pap-test, εξέταση χαμηλού κόστους μέσω της οποίας εντοπίζονται – αν υπάρχουν- καρκινικά κύτταρα.

Η πρόληψη παίζει καθοριστικό ρόλο καθώς αν διαγνωστεί δυσπλασία ή προκαρκινική αλλοίωση, η γυναίκα έχει την δυνατότητα να επέμβει πρόωρα και αποτελεσματικά καθώς η εξέλιξή των παραπάνω σε διηθητικό καρκίνο απαιτεί χρόνια. Σε αντίθεση με τους άλλους καρκίνους για την πρόληψη αυτού του καρκίνου έχουμε στη διάθεσή μας ένα πανίσχυρο όπλο που λέγετε κυτταρολογική εξέταση κατά Παπανικολάου (pap test), (πήρε το όνομα του Έλληνα γιατρού Γ. Παπανικολάου ο οποίος το επινόησε). Το συγκεκριμένο τεστ είναι ανώδυνο, παίρνετε σε πολύ μικρό χρόνο, και στοιχίζει ελάχιστα. Παρά το γεγονός ότι το test έχει οδηγήσει σε σημαντική μείωση εμφάνισης της νόσου, αλλά και της θνησιμότητας από αυτήν, μπορούμε σήμερα για καλύτερα αποτελέσματα να το συνδυάσουμε και με το HPV test.
Το HPV test γνωστό και ως HPV DNA test είναι πιο ευαίσθητο κι ανιχνεύει απευθείας το DNA 14 τύπων υψηλού κινδύνου του ιού, ενώ διαχωρίζει τους πιο επικίνδυνους τύπους 16 και 18 του HPV. Μπορούμε επί πλέον να προσδιορίσουμε τις γυναίκες εκείνες που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου κι οποίες θα πρέπει να αντιμετωπισθούν έγκαιρα. Το test Pap μόνο του η σε συνδυασμό και ταυτόχρονα με το HPV test πρέπει να γίνετε από όλες τις γυναίκες που έχουν σεξουαλικές σχέσεις ανεξαρτήτως ηλικίας μία φορά το χρόνο, η τουλάχιστον κάθε δύο χρόνια.

Στην Ελλάδα, ο εμβολιασμός έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, συμπεριλαμβάνεται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών από το 2008 και συνιστάται σε κορίτσια ηλικίας 11-14 ετών σε 2 δόσεις, αλλά και σε κορίτσια ηλικίας 15-18 ετών σε 3 δόσεις εάν δεν έχουν εμβολιαστεί στη συνιστώμενη ηλικία.

Προστασία από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, σε ποσοστό που μπορεί να φτάσει το 98%, προσφέρει ο συνδυασμός του νέου εννιαδύναμου εμβολίου κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (ΗPV) και του HPV DNA test.

Το εννιαδύναμο εμβόλιο (που προσφέρει προστασία κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας 85-90% έναντι 70% του τετραδύναμου) κυκλοφορεί από το 2015 στις ΗΠΑ και από το 2016 στην Ευρώπη, ενώ αναμένεται να κυκλοφορήσει και στην Ελλάδα μέχρι το καλοκαίρι του 2017.

Με τον συνδυασμό του εννιαδύναμου εμβολίου και του ΗPV DNA test ο κίνδυνος ελαττώνεται από 91% έως 98%. Να σημειωθεί ότι μία γυναίκα που θα εμβολιαστεί κατά του HPV θα χρειαστεί να κάνει σε όλη τη διάρκεια της ζωής της μόνο τέσσερις-πέντε φορές το ΗPV DNA test χωρίς να χρειάζεται να κάνει πλέον το τεστ Παπανικολάου. Το ΗPV DNA test εδώ και ενάμισι μήνα καλύπτεται πλέον από τον ΕΟΠΥΥ για γυναίκες κάθε ηλικίας.