Superfoods ή διαφορετικά “υπερτροφές” που υπόσχονται θαύματα για την υγεία μας: γνωστά και παραδοσιακά, όπως το μέλι, το ταχίνι, τα καρύδια, αλλά και νέα που μπήκαν στη διατροφή μας όπως για παράδειγμα τα μύρτιλλα, τα κράνμπερις και άλλα.

Μια απλή αναζήτηση του όρου “superfoods” στο διαδίκτυο θα αποκαλύψει περίπου 40 εκατομμύρια αποτελέσματα! Σε γενικές γραμμές, ο όρος αναφέρεται σε τρόφιμα –ειδικότερα φρούτα και λαχανικά- των οποίων το περιεχόμενο σε θρεπτικά συστατικά επιφέρει όφελος στην υγεία επιπλέον αυτού που παρέχεται από άλλα τρόφιμα.

Τα μύρτιλλα είναι από τα πιο δημοφιλή σουπερ-τρόφιμα και έχουν συχνά μελετηθεί από τους επιστήμονες ως προς τις ιδιότητές τους σε σχέση με την υγεία. Οι υψηλές συγκεντρώσεις των μύρτιλλων σε κάποια αντιοξειδωτικά φυτικά συστατικά, ειδικότερα στις λεγόμενες ανθοκυανίνες, έχουν αναφερθεί ότι αναστέλλουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων του παχέος εντέρου στον άνθρωπο, ακόμα και ότι τα καταστρέφουν. Τα μύρτιλλα είναι, επίσης, πλούσια σε άλλα αντιοξειδωτικά, τα οποία έχει φανεί σε ποντίκια ότι εμποδίζουν και αναστρέφουν τη σχετική με την ηλικία έκπτωση της μνήμης.

Άλλα τρόφιμα που έχουν λάβει το χαρακτηρισμό των σουπερ-τροφίμων περιλαμβάνουν τα μούρα acaí και το ρόδι. Ο πολφός των μούρων acaí έχει φανεί να έχει δυνητικές αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Μελέτες με χυμό ροδιού από την άλλη υποδεικνύουν ότι μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση, καθώς και να μειώσει το οξειδωτικό στρες σε υγιή άτομα,δηλαδή επιδρά σε δύο σημαντικούς παράγοντες κινδύνου εμφάνισης της στεφανιαίας νόσου.

Κατά αντιστοιχία με το χυμό ροδιού, και το παντζάρι έχει προταθεί ως σουπερ-τρόφιμο για την καρδιά. Υπάρχει ο ισχυρισμός ότι τα υψηλά επίπεδα νιτρικών ενώσεων που περιέχει μετατρέπονται από τον οργανισμό σε μονοξείδιο του αζώτου, το οποίο μεταξύ άλλων του λειτουργιών, έχει φανεί να μειώνει την αρτηριακή πίεση και την τάση θρόμβωσης του αίματος στους ανθρώπους.

Ομοίως, το κακάο έχει θεωρηθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου, μειώνοντας την αρτηριακή πίεση και αυξάνοντας την ελαστικότητα των αιμοφόρων αγγείων. Η επίδραση αυτή αποδίδεται στην υψηλή περιεκτικότητά του στα συστατικών που ονομάζονται φλαβονοειδή. Τέλος, ο σολομός έχει καταγραφεί πολλές φορές στις λίστες των σουπερ-τροφίμων, εν μέσω των αυξανόμενων στοιχείων ότι τα ω-3 λιπαρά οξέα στο σολομό, και τα άλλα λιπαρά ψάρια, μπορεί να αναστέλλουν τα καρδιαγγειακά προβλήματα σε άτομα με υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο, καθώς και να βελτιώνουν τον πόνο των αρθρώσεων σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα.

Εξετάζοντας τα στοιχεία πιο προσεκτικά

Υπάρχουν πάρα πολλές μελέτες που έχουν εξετάσει τις ιδιότητες των τροφίμων ως προς τις επιδράσεις τους στην υγεία. Με μια πρώτη ματιά φαίνεται να δικαιώνουν την ύπαρξη συγκεκριμένων σουπερ-τροφίμων, από την άποψη ότι τα θρεπτικά συστατικά που υπάρχουν σε αυτά τα τρόφιμα έχουν σίγουρα πολλές ιδιότητες για την προαγωγή της υγείας. Αλλά μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει τη δυσκολία να εφαρμοστούν τα αποτελέσματα αυτών των μελετών στις πραγματικές δίαιτες. Αυτό συμβαίνει, διότι οι συνθήκες υπό τις οποίες μελετώνται τα τρόφιμα στο εργαστηριακό περιβάλλον είναι συνήθως πολύ διαφορετικές από τον τρόπο με τον οποίο καταναλώνονται κανονικά τα τρόφιμα αυτά στην καθημερινή ζωή.

Ένα κύριο χαρακτηριστικό των ερευνών στον τομέα αυτό είναι η τάση για τη μελέτη πολύ υψηλών επιπέδων των εκάστοτε θρεπτικών συστατικών. Οι ποσότητες αυτές συνήθως δεν είναι ρεαλιστικά επιτεύξιμες στο πλαίσιο μιας συμβατικής δίαιτας. Επιπλέον, οι φυσιολογικές επιδράσεις πολλών από αυτά τα τρόφιμα είναι συχνά βραχυχρόνιες.

Ένα τελευταίο σημείο, που πρέπει να ληφθεί υπόψη για την κριτική των μελετών σχετικά με το πόσο υγιεινό είναι ένα τρόφιμο, είναι ότι πολλοί ερευνητές μελετούν τα τρόφιμα απομονωμένα. Δεδομένου ότι τα άτομα καταναλώνουν φυσιολογικά συνδυασμούς τροφίμων, η επιλογή προς μελέτη ενός και μόνο τροφίμου δεν αντανακλά την πραγματική κατανάλωση για τους ανθρώπους. Επιπλέον, υπάρχουν δεδομένα που υποδεικνύουν ότι σε μερικές περιπτώσεις η ταυτόχρονη κατανάλωση τροφίμων μπορεί στην πραγματικότητα να αυξήσει την ικανότητα του οργανισμού να απορροφά θρεπτικά συστατικά. Για παράδειγμα, το β-καροτένιο στα καρότα και το σπανάκι είναι πιο άμεσα απορροφήσιμο όταν καταναλώνεται μαζί με μια πηγή λίπους, όπως κάποια σάλτσα για τη σαλάτα.

Το συμπέρασμα

Μία δίαιτα βασισμένη στην ποικιλία θρεπτικών τροφίμων, με πολλά φρούτα και λαχανικά, παραμένει ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλιστεί η ισορροπημένη πρόσληψη για την καλύτερη δυνατή υγεία επισημαίνουν οι ειδικοί. Τα καρότα, τα μήλα και τα κρεμμύδια, για παράδειγμα, αποτελούν συμπυκνωμένες πηγές ωφέλιμων για την υγεία θρεπτικών συστατικών, όπως το β-καροτένιο και οι διαιτητικές ίνες.

Οι ποικιλίες ολικής άλεσης των αμυλούχων τροφίμων που βασίζονται στα δημητριακά, όπως το ψωμί, το ρύζι, τα ζυμαρικά, είναι επίσης τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε διαιτητικές ίνες. Τα τρόφιμα αυτά έχουν συνήθως το επιπρόσθετο πλεονέκτημα ότι είναι φθηνά και άμεσα διαθέσιμα. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να τα καταναλώνουμε εύκολα και σε αρκετά μεγάλες ποσότητες σε τακτική βάση, για να λάβουμε το μέγιστο του θρεπτικού τους περιεχομένου.