Η αναίτια καταστροφή των τραπεζών

Η κυβέρνηση έχει αποδείξει κατ’ επανάληψη ότι δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το τραπεζικό σύστημα. Και αυτή η έλλειψη ενδιαφέροντος δεν είναι ένα ζήτημα που έχει αξία μόνο για θεωρητικές συζητήσεις: οι επιπτώσεις της είναι καταστροφικές.

Δεν έχει μεγάλη αξία να θυμίσει κανείς όσα ήδη οι περισσότεροι γνωρίζουμε: το δυσβάστακτο κόστος για την οικονομία από το κλείσιμο των τραπεζών και την επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων. Ή τα δεκάδες δισεκατομμύρια που έχασαν οι φορολογούμενοι, επειδή η κυβέρνηση πρώτα «γκρέμισε» τη χρηματιστηριακή αξία των τραπεζών, και στη συνέχεια προχώρησε σε ανακεφαλαιοποίηση, μοιράζοντας μετοχές σε ξένα fund έναντι πινακίου φακής, με συνέπεια και τον βίαιο αφελληνισμό τους.
Σήμερα, η κυβέρνηση που προκάλεσε αυτές τις καταστροφικές εξελίξεις -ή τουλάχιστον δεν μερίμνησε για να τις αποτρέψει- παρακολουθεί άπραγη τις εξελίξεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, πιστεύοντας ίσως ότι οι τράπεζες είναι «θωρακισμένες», αφού διαθέτουν επαρκή κεφάλαια, έχουν πρόσβαση στους μηχανισμούς δανεισμού από το Ευρωσύστημα και οι καταθέτες δεν μπορούν να αποσύρουν μαζικά τα κεφάλαιά τους, λόγω των περιορισμών που παραμένουν σε ισχύ.

Καθυστερήσεις-τροχοπέδη
Πράγματι, μια τραπεζική καταστροφή ανάλογη αυτής του 2015 δεν μπορεί σήμερα να προκληθεί. Όμως, το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας εξακολουθεί να είναι ο μεγάλος ασθενής της οικονομίας και χρειάζεται συνεχή φροντίδα και παρακολούθηση, αν θέλουμε να περιμένουμε ότι κάποτε θα μπορέσει να ξαναπαίξει το ρόλο του, παρέχοντας επαρκή ρευστότητα σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
Δυστυχώς, η κυβέρνηση δεν αντιλαμβάνεται ότι έχει θέσει το τραπεζικό σύστημα σε τροχιά αργής καταστροφής, εντελώς αναίτιας μάλιστα: Την ώρα που οι τράπεζες προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το δυσβάστακτο βάρος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, που έχουν φθάσει σχεδόν στο 50% του ενεργητικού, κρατούσε κρυμμένα στα συρτάρια της βασικά μέτρα πολιτικής, όπως
• Το σχέδιο νόμου για τον εξωδικαστικό μηχανισμό διευθέτησης οφειλών, που μόλις τώρα έφθασε στη Βουλή,
• Η διάταξη που θα επιτρέψει στα τραπεζικά στελέχη να προχωρούν σε ρυθμίσεις/κουρέματα δανείων, χωρίς να φοβούνται ποινικές διώξεις.
Αυτά τα δύο βασικά νομοθετήματα, για τα οποία έχει προ πολλού επέλθει συμφωνία και με τους δανειστές, καθυστέρησαν δραματικά να φθάσουν στη Βουλή για να ψηφισθούν και να τεθούν σε ισχύ, επειδή η κυβέρνηση επέμενε ως τώρα σε μια εντελώς άστοχη τακτική στη διαπραγμάτευση με τους Θεσμούς: το γνωστό «τίποτα δεν κλείνει, αν δεν κλείσουν όλα».
Αυτό, όμως, σημαίνει ότι τα στελέχη των τραπεζών στερήθηκαν για πολλούς μήνες βασικά εργαλεία για να περιορίσουν τα προβληματικά δάνεια, ενώ υπονομεύθηκε επικίνδυνα η κουλτούρα πληρωμών, καθώς όλοι περίμεναν ένα καλύτερο θεσμικό πλαίσιο για τη ρύθμιση των οφειλών τους.

Η αγορά κόκκινων δανείων
Επιπλέον, η κυβέρνηση παρακολουθεί απαθώς όσα συμβαίνουν με τη θεωρητικά λειτουργούσα δευτερογενή αγορά μη εξυπηρετούμενων δανείων, που παραμένει στην πραγματικότητα σε αδράνεια. Το σχετικό θεσμικό πλαίσιο έχει ατέλειες ήδη διαπιστωμένες, που δεν έχουν επιτρέψει να εγγραφεί ικανός αριθμός εταιρειών στο μητρώο της Τράπεζας της Ελλάδος για τις εταιρείες αγοράς και διαχείρισης δανείων.
Ουδείς ενδιαφέρεται, όμως, να διορθωθούν γρήγορα αυτές οι ατέλειες και να καταστεί λειτουργική αυτή η αγορά, ώστε να αξιοποιηθεί κατάλληλα από τις τράπεζες και να τους δώσει ένα επιπλέον εργαλείο για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Τα θέματα αυτά δεν εντάσσονται σε κάποια θεωρητική συζήτηση για το τραπεζικό σύστημα, που μπορούμε να τη συνεχίζουμε στο διηνεκές, χωρίς να λαμβάνονται αποφάσεις και μέτρα. Είναι πρακτικά θέματα ζωτικής σημασίας για ένα πιστωτικό σύστημα, που έχει μεν στα χαρτιά υψηλούς δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας, αλλά αν δεν εξυγιανθούν γρήγορα οι ισολογισμοί θα είναι εκτεθειμένο στο μέλλον σε μεγάλου ύψους πιστωτικές ζημίες.
Στην κυβέρνηση ίσως να πιστεύουν ότι όλα αυτά αποτελούν μακρινούς κινδύνους, που δεν χρειάζεται να την απασχολούν στον παρόντα χρόνο, επειδή υπάρχει και ο μηχανισμός της αυτόματης ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών από το Δημόσιο, το οποίο θα μπορεί να καλύπτει ζημίες μέσω της έκδοσης νέων μετοχών υπέρ του, έναντι των αναβαλλόμενων φορολογικών πιστώσεων που έχουν εγγράψει οι τράπεζες στα βιβλία τους.

Να αποτραπεί ο κίνδυνος
Αυτός ο μηχανισμός πράγματι είναι διαθέσιμος και προστατεύει στο ορατό μέλλον τους καταθέτες από τον κίνδυνο ενός bail-in. Όμως, αν ενεργοποιηθεί αυτός ο μηχανισμός, ο ιδιώτες μέτοχοι των τραπεζών θα υποστούν απώλειες, η εμπιστοσύνη στις μετοχές τους θα κλονισθεί και στο μέλλον θα γίνει ακόμη πιο δύσκολη η αναζήτηση πολύτιμων ιδιωτικών κεφαλαίων, εγχώριων και ξένων, χωρίς τα οποία είναι αδύνατη η υγιής ανάπτυξη ενός τραπεζικού συστήματος.
Στο σημείο που έχουμε φθάσει, ο χρόνος είναι πολύτιμος για τη σωτηρία των τραπεζών μας. Αναμφίβολα, οι σημερινοί υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής δεν αντιμετωπίζουν τις τράπεζες με την καταστροφική αντίληψη που είχε ο Γιάννης Βαρουφάκης το 2015 («αγάπη μου, έκλεισα τις τράπεζες»!).
Αυτό, όμως, δεν αρκεί. Οφείλουν να λάβουν – άμεσα και ανεξάρτητα από τη διαπραγμάτευση για την αξιολόγηση – όλα τα μέτρα που χρειάζονται για να αποσυνδεθεί η ωρολογιακή βόμβα των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Αργότερα ίσως να είναι πολύ αργά.