Σκουλήκια στο έντερο και στα κόπρανα (οξυουρίαση), με φαγούρα στον πρωκτό και πόνο στην κοιλιά

της Κατερίνας Ζερβού, παιδιάτρου, medlabnews.gr

ανανεώθηκε στις 19/4/2017

Η οξυουρίαση οφείλεται στον οξύουρο Enterobius vermicularis, ένα μικρό, λευκό παθογόνο νηματέλμινθα του εντέρου. Είναι σκώληκας που μολύνει παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο, συναντάται σε υγρά και θερμά κλίματα και συχνότερα μολύνονται τα παιδιά της νηπιακής ηλικίας (5-6 ετών). Το παράσιτο έχει το μέγεθος μικρής καρφίτσας και ζει στο παχύ έντερο αποκλειστικά του ανθρώπου. Στα μολυσμένα άτομα το θηλυκό σκουλήκι μεταναστεύει τη νύχτα στο δέρμα του πρωκτού, όπου αφήνει τα αβγά του. Οι ενήλικοι σκώληκες βρίσκονται στο τυφλό και στο παχύ έντερο και μεταναστεύουν κατά τη διάρκεια της νύχτας στη περιπρωκτική περιοχή και γεννούν τα αυγά τους, προκαλώντας έντονο περιπρωκτικό κνησμό.
Λόγω του έντονου αυτού κνησμού με αποτέλεσμα τον ξεσμό, τα αυγά προσκολλώνται κάτω από τα νύχια και στις άκρες των δακτύλων και τελικά μεταφέρονται στο στόμα και καταπίνονται με αποτέλεσμα την αναμόλυνση.

Η οξυουρίαση είναι η πιο συχνή ελμινθική λοίμωξη στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ (η επίπτωση στα παιδιά αναφέρεται μέχρι 20%). Συμβαίνει σε όλες τις κοινωνικοοικονομικές ομάδες, αλλά οι υποτροπές είναι συχνότερες σε συνθήκες υψηλού συγχρωτισμού. Συμβαίνει συχνότερα σε παιδιά σχολικής ηλικίας 5-10 χρόνων και είναι ασυνήθης σε παιδιά μικρότερα των 2 χρόνων.

Ο πιο συχνός τρόπος άμεσης μετάδοσης είναι με τα χέρια.

Τα αβγά των οξύουρων γίνονται μολυσματικά 6 περίπου ώρες μετά την εναπόθεσή τους στο δέρμα του πρωκτού. Από εκεί μεταφέρονται σε ρούχα, κλινοσκεπάσματα, σκόνη, αέρα και τροφές όπου μπορούν να επιβιώσουν για 2 – 3 εβδομάδες και να διασπείρουν τη μόλυνση σε όλη την οικογένεια.   Aν στη συνέχεια φάει ένα τρόφιμο με άπλυτα χέρια, θα καταπιεί τα αβγά από τα παράσιτα (σκουλήκια) και θα μολυνθεί και ο ίδιος χωρίς να το γνωρίζει. Τα αβγά παραμένουν κάτω από τα νύχια και ο άνθρωπος αυτομολύνεται συνεχώς με το ξύσιμο λόγω του κνησμού του πρωκτού. Μετά την κατάποση, τα αβγά σπάνε και ελευθερώνονται τα παράσιτα στο έντερο. Αναπτύσσονται σε ενήλικα σκουλήκια σε μερικές εβδομάδες και ζουν περίπου 3 μήνες.

Ποια είναι τα συμπτώματα;
Το συχνότερο σύμπτωμα είναι ο περιπρωκτικός ή περινεϊκός κνησμός, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νύκτας που μεταναστεύουν οι σκώληκες για να γεννήσουν τα αυγά τους.

Η μετανάστευση των οξυούρων έξω από το έντερο μπορεί να προκαλέσει ουρηθρίτιδα,αιδοιοκολπίτιδα και σαλπιγγίτιδα.
Μερικές φορές ο κνησμός είναι σοβαρός και έντονος και μπορεί να προκληθεί τραυματισμός του δέρματος και δευτερογενείς βακτηριακές μολύνσεις.
Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν

• ανησυχία,
• κόπωση,
• ευερεθιστότητα,
• τα παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν ακόμα και ανορεξία και
• απώλεια βάρους.

Η διάγνωση
Καθώς τα σκουλήκια και τα αβγά τους δεν περνούν στα κόπρανα, δεν χρειάζεται εξέταση κοπράνων. Η διάγνωση τίθεται με την ανίχνευση των σκωλήκων που μοιάζουν με μικρές λευκές κλωστές στην επιφάνεια των κοπράνων, οι οποίοι φαίνονται με γυμνό οφθαλμό ή τίθεται με την ανεύρεση των αυγών η οποία γίνεται με μικροσκοπική εξέταση αυτοκόλλητης ταινίας κυτταρίνης η οποία τοποθετείται νωρίς το πρωί στη περιπρωκτική περιοχή, πριν από το πλύσιμο του παιδιού για τη προσκόλληση των αυγών. Στη συνέχεια η ταινία επικολλάται σε αντικειμενοφόρο πλάκα και αποστέλλεται στο μικροβιολογικό εργαστήριο. Επαναληπτικό τεστ είναι πιθανόν αναγκαίο, καθώς το πρώτο δείγμα ανιχνεύει περίπου 50% των περιπτώσεων.

Επαναληπτικό τεστ είναι πιθανόν αναγκαίο, καθώς το πρώτο δείγμα ανιχνεύει περίπου 50% των περιπτώσεων.

Πώς αντιμετωπίζονται;
Φαρμακευτική αγωγή χορηγείται στο παιδί αλλά και στα άλλα μέλη της οικογένειας για αποφυγή της ενδοοικογενειακής μετάδοσης, γιατί ένα μέλος της οικογένειας χωρίς συμπτώματα μπορεί να είναι φορέας και να λειτουργεί σαν πηγή της λοίμωξης. Χορήγηση μιας δόσης 100 mg mebendazole (Vermox) στους πάσχοντες και τους συγγενείς τους ή pyrantel pamoate 11 mg/Kgr (Combantrin) είναι αποτελεσματική στο 95% των περιπτώσεων. Επειδή συνήθως παρατηρούνται αναμολύνσεις συνιστάται και δεύτερη δόση μετά από 14 ημέρες για να σκοτώσει τους νέους σκώληκες που θα αναπτυχθούν.

Άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία είναι η αλβενδαζόλη σε μια δόση 400 mg από το στόμα για όλες τις ηλικίες ή η παμοική πυραντέλη σε μια δόση 11mg/kg βάρους σώματος από το στόμα.
Για να είναι αποτελεσματική η φαρμακευτική αγωγή πρεπει να συνδυαστεί με τα παρακάτω καθώς υπάρχει κίνδυνος επαναμολύνσης:

Αν η έκθεση συνεχίζεται, απαιτούνται περισσότερα θεραπευτικά σχήματα. Τα κλινοσκεπάσματα και τα ρούχα πλένονται μετά τη θεραπεία σε υψηλές θερμοκρασίες. Μέτρα ατομικής υγιεινής περιορίζουν την υποτροπή και τη διασπορά της μόλυνσης σε άλλους.

Τι πρέπει να κάνουμε για να προλάβουμε τη μόλυνση και τις υποτροπές για 3 τουλάχιστον εβδομάδες

• Μπάνιο στην πρωινή αφύπνιση ώστε να μειωθεί η πιθανότητα επαφής με τα αβγά.
• Αλλαγή και πλύσιμο των εσωρούχων κάθε μέρα. Συνιστάται συχνή αλλαγή πιτζάμας.
• Αλλαγή κλινοσκεπασμάτων και σεντονιών έπειτα από κάθε θεραπεία και κάθε 3-7 ημέρες. Τα αβγά είναι ευαίσθητα στο φως: απλώστε τα κλινοσκεπάσματα στον ήλιο.
• Τα ατομικά μέτρα προσωπικής υγιεινής θα πρέπει να περιλαμβάνουν πλύσιμο των χεριών μετά τη χρήση τουαλέτας, πριν από το φαγητό και μετά την αλλαγή της βρεφικής πάνας.
• Διατηρήστε τα νύχια κοντά και καθαρά.
• Αποθαρρύνετε το φάγωμα των νυχιών και το ξύσιμο της περιπρωκτικής χώρας, ώστε να μειώσετε τον κίνδυνο επαναμόλυνσης.
• Όταν καθαρίζεται το σπίτι μιας μολυσμένης οικογένειας, πρέπει να απομακρύνεται η σκόνη με υγρό πανί για να αποφευχθεί η εισπνοή μολυσματικών αυγών.