Πολύ σημαντική η εξέταση του φωσφορου στο αίμα. Τι δείχνει η αύξηση και τι η μείωση; Τροφές που περιέχουν φωσφορο

της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακή βιολόγος, medlabnews.gr

Ο φώσφορος είναι ένα ιχνοστοιχείο που υπάρχει σε κάθε κύτταρο και είναι απαραίτητο για τη σύνθεση του DNA και τη διατήρηση της ζωής και  είναι απαραίτητο συστατικό για κάθε ζωντανό οργανισμό και όχι μόνο για τον άνθρωπο. Ο φώσφορος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό των οστών και των δοντιών, στην ανάπτυξη, στη συντήρηση και στην επισκευή των κυττάρων και των ιστών, στην ομαλή λειτουργία των νεφρών, των μυών, της καρδιάς, του νευρικού ιστού, του μεταβολισμού του σώματος. Ένα μεγάλο ποσό του συνολικού φωσφόρου του σώματος είναι αποθηκευμένο στα κύτταρα και όχι στο αίμα. Έτσι, το επίπεδο φωσφόρου στο αίμα δίνει μια μερική μόνο εικόνα της συνολικής ποσότητας φωσφόρου του σώματος.

Το ανθρώπινο σώμα περιέχει κατά μέσο όρο 600-900 γραμμάρια, φωσφόρο, του οποίου το 80% περίπου βρίσκεται στο σκελετό με τη μορφή αλάτων ασβεστίου.

Ο βασικός ρόλος του φωσφόρου είναι δομικός μια και αποτελεί βασικό συστατικό του σκελετού και των δοντιών. Είναι επίσης απαραίτητος για την αποθήκευση και μεταφορά ενέργειας καθώς και για το μεταβολισμό των λιπιδίων και των πρωτεϊνών. Ο φωσφόρος υπάρχει σε όλα τα κύτταρα και η παρουσία των ιόντων του στο αίμα ρυθμίζει την τιμή του pH σταθερή.

Ο μεταβολισμός του φωσφόρου εξαρτάται κυρίως από τη διατροφή και τη δράση της παραθορμόνης (είναι η ορμόνη που παράγουν οι παραθυρεοειδείς αδένες). Ωστόσο, επηρεάζεται από διάφορα νοσήματα και φάρμακα που άλλοτε αυξάνουν τα επίπεδά του στο αίμα (η κατάσταση λέγεται υπερφωσφαταιμία) και άλλοτε τα μειώνουν (υποφωσφαταιμία).

Η έλλειψη του φωσφόρου στον οργανισμό είναι σπάνια επειδή το μέταλλο αυτο βρίσκεται σε αφθονία στα τρόφιμα. Ωστόσο είναι πιθανό να παρουσιαστεί έλλειψη σε άτομα που κάνουν χρήση αντιόξινων χαπιών για μεγάλο χρονιικό διάστημα. Τα αντιόξινα χάπια εμποδίζουν την απορρόφηση του φωσφόρου. Σε αυτή την περίπτωση θα εμφανιστούν παρόμοια συμπτώματα με την ανεπάρκεια του ασβεστίου, όπως είναι η απώλεια οστικής μάζας, ραχίτιδα, οστεομαλακία, μυική αδυναμία.

Η έλλειψη φωσφόρου προκαλεί δυσλειτουργίες. Τα κύρια συμπτώματα περιλαμβάνουν απώλεια της όρεξης, ανησυχία, πόνο στα οστά και ευθραυστότητα, δυσκαμψία αρθρώσεων, κόπωση, ακανόνιστη αναπνοή, ευερεθιστότητα, μούδιασμα, αδυναμία, διαταραχές βάρους. Στα παιδιά, μπορεί να παρατηρηθεί επιβράδυνση της ανάπτυξης.

Η πρόσληψη φωσφόρου πρέπει να βρίσκεται σε ισορροπία με την πρόσληψη ασβεστίου. Μειώνεται η απορρόφηση του ασβεστίου, καθώς η ενδεδειγμένη αναλογία ασβεστίου/φωσφόρου στη διατροφή είναι 1/1. Όταν η πρόσληψη του ενός από τα δύο μέταλλα αυξάνεται τότε η απορρόφηση του άλλου μειώνεται. Ακόμα μπορεί να παρουσιαστούν γαστρεντερικές διαταραχές. Τέλος, σε άτομα που ήδη προϋπάρχει κάποιο πρόβλημα στα νεφρά, η υπερπρόσληψη μπορεί να επιδεινώσει το πρόβλημα.

Υπερβολική πρόσληψη φωσφόρου (περισσότερο από 1-1,5 γραμμάριο ημερεσίως), επηρρεάζει το μεταβολισμό του ασβεστίου και προκαλώντας υποασβεστιαιμία και δευτεροπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό.

Μείωση του φωσφόρου του αίματος προκαλούν:

• Η διαβητική οξέωση

• Ο υποπαραθυρεοειδισμός

• Ηπατικά νοσήματα

• Η νεφρική ανεπάρκεια

• Η υπερβιταμίνωση D

• Ορισμένα καθαρτικά

Οι άνθρωποι που έχουν αυξημένα επίπεδα φωσφόρου στο αίμα, μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο αναπτύξεως καρδιοπάθειας

Η αύξηση του φωσφόρου του αίματος προκαλείται από πολλά υποκείμενα παθολογικά νοσήματα και παράγοντες. Η πιο κοινή αιτία των αυξημένων επιπέδων φωσφόρου (υπερφωσφαταιμία) στο αίμα είναι η μειωμένη νεφρική λειτουργία. Σπανιότερα, η υπερβολική λήψη φωσφόρου ή η υπερβιταμίνωση D έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της απορρόφησης του φωσφόρου από το έντερο.

Η αύξηση του φωσφόρου ενδέχεται ωστόσο να μην είναι το αποτέλεσμα μειωμένης απέκκρισης ή αυξημένης απορρόφησης αλλά να έχει ως αίτιο την αυξημένη μετακίνηση φωσφόρου  από τα κύτταρα προς το αίμα (π.χ. αιμόλυση οξέωση).

Στη Χρόνια Νεφρική Νόσο ΧΝΝ, λόγω ελάττωσης της λειτουργικής ικανότητας των νεφρών, η αποβολή Ρ στα ούρα μειώνεται με αποτέλεσμα τη κατακράτηση του στο αίμα κι έτσι την ανάπτυξη υπερφωσφαταιμίας. Αυτό όμως επιφυλάσσει καταστροφικές συνέπειες για τον οργανισμό, ιδίως από το καρδιαγγειακό σύστημα, γεγονός που εξηγεί και το υψηλό ποσοστό καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας στους ασθενείς αυτούς. Ως εκ τούτου, ο έλεγχος της υπερφωσφαταιμίας στη ΧΝΝ με κατάλληλες διαιτητικές οδηγίες και φαρμακευτική αγωγή όχι μόνο αποτελεί παρεμβατικό στόχο στην συνολική αντιμετώπιση της ΧΝΝ, αλλά αποκτά και ιδιαίτερη σημασία για την ίδια την επιβίωση των ασθενών.

Υπάρχει σε όλα σχεδόν τα τρόφιμα. Οι κύριες πηγές φωσφόρου είναι το κρέας και τα προϊόντα του, το ψάρι, τα οστρακοειδή, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα ανθρακούχα ποτά. Φυτικές πηγές είναι οι ξηροί καρποί (κουκουνάρι, αμύγδαλα, φιστίκια), τα φασόλια, οι φακές, οι σπόροι (π.χ. ηλιόσποροι σουσάμι). Το ψωμί ολικής αλέσεως και τα δημητριακά περιέχουν περισσότερο φώσφορο από το άσπρο ψωμί. Τα φρούτα και τα λαχανικά περιέχουν μόνο μικρές ποσότητες.

Προτεινόμενη Ημερήσια Πρόσληψη Φωσφόρου (Ρ)

Οι συνιστώμενες προσλήψεις διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία.

Εγκυμοσύνη 1200mg
Θηλασμός +440mg

Απαιτείται προσοχή στην λήψη συμπληρωμάτων που περιέχουν φωσφόρο