Λυγαριά, βότανο για γυναικολογικά προβλήματα, πόνους περιόδου, ακμή, αντιφλεγμονώδες, ηρεμιστικό, αντιαφροδισιακό

της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακή βιολόγος, medlabnews.gr

Είναι ένα θαμνώδες φυτό που μπορεί όμως να φτάσει μέχρι και 6 μέτρα ύψος. Είναι ευλύγιστος, φυλλοβόλος θάμνος, φύεται σε παραποτάμιους και παραθαλάσσιους τόπους γνωστό επίσης με τα ονόματα καναπίτσα, αγνιά, αλυγαριά, μυριτζιά, καλαθιά και δέντρο της αγνότητας. Τα φύλλα της λυγαριάς είναι λογχοειδή και ανά πέντε ενωμένα με τον κεντρικό βλαστό. Τα άνθη της έχουν διάφορα χρώματα (λιλά, ροζ ή λευκά) με ωραία οσμή. Ανθίζει από Ιούνιο μέχρι Σεπτέμβριο. Ο καρπός είναι αρωματική δρύπη που ωριμάζει το φθινόπωρο (από Σεπτέμβριο μέχρι Νοέμβριο). Μέσα στα άνθη του υπάρχουν μικρά κουκουτσάκια που μοιάζουν με κόκκους πιπεριού. Αυτοί οι κόκκοι χρησιμοποιούνται για φαρμακευτική χρήση.  Είναι είδος πολύ ανθεκτικό στις υψηλές θερμοκρασίες, όπως και στις πολύ χαμηλές (είναι ανθεκτικό ακόμη και στους -10 °C). Συχνά καλλιεργείται και ως καλλωπιστικό σε κήπους και γλάστρες.

Tο επίσημο όνομα της είναι Vitex agnus castus. Στην Ευρώπη και σε άλλες χώρες είναι επίσης γνωστό ως το «πιπέρι των Μοναχών» Monk’s Pepper (αγγλικά)  η Mönchspfeffer (γερμανικά). Eίναι επίσης γνωστή ως αγνό μούρο, αγριοπιπεριά ή το πιπέρι του μοναχού. Το λατινικό όνομα agnus προέρχεται από την Ελληνική λέξη αγνός, επειδή το φυτό θεωρείται αναφροδισιακό και ηρεμιστικό. Η ονομασία castus (αγνή) οφείλεται και αυτή στην επίδραση που έχει το φυτό στη λίμπιντο. Το κλαδί της ονομάζεται βίτσα ίσως από το vitex και από αυτό έφτιαχναν οι δάσκαλοι τις βέργες τους.

Ο Ιπποκράτης το χρησιμοποίησε σε τραύματα, φλεγμονές και οιδήματα, ως ανθελμινθικό, εμμηναγωγό καθώς και στην αποβολή του πλακούντα μετά τον τοκετό. Ο Πλίνιος αναφέρει στη γιορτή των Θεσμοφορίων, που ήταν προς τιμή της θεάς Δήμητρας, οι γυναίκες έπρεπε να κοιμηθούν μόνες τους για να διατηρήσουν την αγνότητά τους ή για να εξαγνιστούν, κατασκεύαζαν υπόστρωμα με κλάδους λυγαριάς (Διοσκουρίδης: «Περί Ύλης Ιατρικής» 1.134). Ο Διοσκουρίδης επίσης είχε επισημάνει τις μαλακτικές ιδιότητες των σπόρων της. Στην Ιλιάδα (11.05), ο Όμηρος διηγείται, ότι ο Αχιλλέας έδεσε με βέργες λυγαριάς τους γιους του Πριάμου και στην Οδύσσεια (9.427), ότι ο Οδυσσέας για να διαφύγει από τη σπηλιά του τυφλωμένου Πολύφημου, δέθηκε μαζί με τους συντρόφους του στις κοιλιές των προβάτων, με βέργες λυγαριάς. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι στο προαύλιο του ναού της Ήρας στη Σάμο υπήρχε μια πελώρια λυγαριά. Λέγεται βέβαια, ότι η Ήρα γεννήθηκε κάτω από μια λυγαριά, γι’ αυτό θεωρείται το ιερό της δένδρο. Σε άλλο σημείο, ο Παυσανίας πάλι αναφέρει, ότι ο Ασκληπιός στη Σπάρτη είχε το προσωνύμιο «Αγνήτας» διότι το ξόανό του ήταν φτιαγμένο από ξύλο λυγαριάς. Το λατρευτικό άγαλμα, το ξόανο της Θεάς Αρτέμιδας (Παυσανίας «Λακωνικά» 16,7), δεν ονομαζόταν μόνον Ορθία αλλά και Λυγοδέσμια, γιατί βρέθηκε μέσα σε θάμνο λυγαριάς, η οποία τύλιξε το άγαλμα και το έφερε σε όρθια στάση. Οι Αρχαίοι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν επίσης αυτό το φυτό για να αυξάνουν οι μητέρες το μητρικό γάλα και για να σταματούν οι αιμορραγίες τους μετά τον τοκετό. Οι κόκκοι που παράγει σαν το μαύρο πιπέρι το έτρωγαν κάποτε οι μοναχοί στον Μεσαίωνα, προκειμένου να τους βοηθήσει να κρατήσουν τους όρκους αγνότητας που είχαν δώσει.

Η λυγαριά δεν περιέχει ορμόνες, αλλά πολλά φλαβονοειδή, τερπενοειδή και ιριδοειδείς γλυκοσίδες. Τα οφέλη της λυγαριάς προκύπτουν από τη δράση της στον αδένα της υπόφυσης – ειδικά στην παραγωγή προγεστερόνης και βοηθάει στη ρύθμιση του εμμηνορροϊκού κύκλου.

Προκαλεί την υπόφυση να μειώσει την παραγωγή της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης και να αυξήσει την παραγωγή της ωχρινοτρόπου ορμόνης, μια ορμονική αλλαγή που οδηγεί έμμεσα σε υψηλότερα επίπεδα προγεστερόνης και μείωση των ανδρικών ορμονών ή ανδρογόνων στο σώμα.

Βοηθά, επίσης, στη ρύθμιση των επιπέδων της προλακτίνης, μιας ορμόνης που παράγεται από την υπόφυση, που διεγείρει την παραγωγή του γάλακτος, αλλά επίσης έχει συνδεθεί με μια προεμμηνορροϊκή ευαισθησία στο στήθος και την ανάπτυξη των ινομυωμάτων μαστού και μήτρας. Η λυγαριά προκαλεί ορμονικές αλλαγές που μειώνουν το φούσκωμα και τους πόνους στο στήθος που έχουν πολλές γυναίκες στη διάρκεια της περιόδου, ενώ αυξάνει την παροχή γάλακτος στις θηλάζουσες γυναίκες.

Η έρευνα έχει δείξει πως η λυγαριά είναι χρήσιμη για τη θεραπεία του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου, τον ακανόνιστο κύκλο περιόδου και την ανεπαρκή προσφορά γάλακτος των γυναικών που θηλάζουν, ενώ μπορεί ακόμα να βοηθήσει και στη μείωση της σεξουαλικής ορμής στους άνδρες.

Η λυγαριά ενδείκνυται για την αποτελεσματική αποκατάσταση της ορμονικής ισορροπίας.

Η λυγαριά μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διαταραχές περιόδου, ισορροπεί τον ακανόνιστο κύκλο, αντιμετωπίζει τη δυσμηνόρροια και την αμηνόρροια και μειώνει τα συμπτώματα και τον πόνο κατά τη διάρκεια αλλά και πριν έμμηνο ρύση. Θεωρείται ιδανικό βότανο για την αντιμετώπιση του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου. Το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο περιλαμβάνει πολλά συμπτώματα που ανάλογα από τον οργανισμό μπορούν να διαρκέσουν από λίγες μέρες έως και εβδομάδες. Κάποια από αυτά είναι πρήξιμο, κατακράτηση υγρών, αυπνίες, πονοκέφαλοι, οξυθυμία, συμπτώματα κατάθλιψης, πόνος στο στήθος και οίδημα. Γυναίκες που υποφέρουν από το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών θα δουν διαφορά μετά από μερικούς μήνες χρήσης της λυγαριάς τόσο στα συμπτώματα όσο και στον κύκλο.

Γυναίκες που υποφέρουν από ορμονικές διαταραχές μπορούν να καταφύγουν στη φυσική λύση της χρήσης αφεψήματος λυγαριάς, καθώς λειτουργεί ως φυσικός ρυθμιστής ορμονών, εξισορροπώντας την παραγωγή οιστρογόνων και προγεστερόνης.

Με τη ρύθμιση ορμονών επιτυγχάνεται και μείωση της ακμής που σχετίζεται με τις ορμονικές διαταραχές. Μια ακόμα εφαρμογή της λυγαριάς είναι η χρήση για την αντιμετώπιση στειρότητας οφειλόμενη σε ορμονικές διαταραχές, και δρα ενάντια στην υπογονιμότητα. Ενώ μια τελευταία εφαρμογή και ιδιαίτερα ευεργετική είναι για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που συνδέονται με την εμμηνόπαυση. Προσφέρει συναισθηματική ομαλότητα και βοηθά το σώμα να επανέλθει και να δεχτεί την ορμονική αλλαγή, με πολύ εξασθενημένα συμπτώματα.

Το έγχυμα των φύλλων της λυγαριάς δρα ως στυπτικό εναντίον της διάρροιας. Τέλος σπόροι και φύλλα σε έγχυμα επιφέρουν ηρεμία και ύπνο σε όσους υποφέρουν από άγχος και αϋπνία.

Δεν συνίσταται η λήψη σε μορφή τσαγιού επειδή πολλά συστατικά της δεν είναι υδατοδυαλυτά.

Σκευάσματα σε σταγόνες, κάψουλες ή σκόνη συχνά είναι πιο αποτελεσματικά.

Δεν υπάρχουν τοξικές παρενέργειες που να έχουν αναφερθεί με τη χρήση της ακόμα και σε εκείνους που τη χρησιμοποιούν για χρόνια. Σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρξουν αντιδράσεις όπως κνησμό ή εξάνθημα.

Επειδή η λυγαριά επηρεάζει την ορμονική ισορροπία, δεν πρέπει να λαμβάνεται από παιδιά που δεν έχουν φτάσει στην εφηβεία.

Η λυγαριά, απαγορεύεται να καταναλώνεται όταν παράλληλα γίνεται χρήση αντισυλληπτικών χαπιών, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Αν παρατηρηθεί αύξηση συμπτωμάτων της εμμήνου ρύσης κατά τη διάρκεια λήψης λυγαριάς, θα πρέπει να διακόψετε.