Αντιφλεγμονώδη φάρμακα, Αντιφλεγμονώδεις τροφές και βότανα. Τι πρέπει να προσέχετε;

του Ξενοφώντα Τσούκαλη, M.D., medlabnews.gr

O πόνος είναι μια οδυνηρή και πολύ συνηθισμένη ενόχληση που υποχρεώνει τον άνθρωπο να παραδεχθεί ότι είναι άρρωστος και τον αναγκάζει επειγόντως να ζητήσει τη βοήθεια του γιατρού.

Το άριστο βέβαια είναι για την εξάλειψη του πόνου να βρίσκεται το αίτιο που τον προκαλεί και να αντιμετωπισθεί κατάλληλα και άμεσα. Η φλεγμονή παραμένει ένα από τα περίπλοκα πεδία της ιατρικής. Όταν μειώνεται υπερβολικά η φλεγμονώδης αντίδραση του σώματος, ο οργανισμός δεν μπορεί να καταπολεμήσει τα μικρόβια ή να θεραπεύσει τα τραύματα. Ενώ, όταν αυξάνεται υπερβολικά η φλεγμονώδης αντίδραση, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στα όργανα του σώματος, γεγονός το οποίο προκαλεί εντέλει την εκδήλωση χρόνιας πάθησης. Στο μυοσκελετικό σύστημα, η φλεγμονή συνοδεύει και καθορίζει τα συμπτώματα σε όλα τα στάδια της εξέλιξης τόσο των αυτο-άνοσων αρθροπαθειών όσο και της εκφυλιστικής οστεοαρθρίτιδας. Οι κύριοι παράγοντες της φλεγμονώδους αντίδρασης στις αρθρίτιδες, που αποτελούν και θεραπευτικούς στόχους, είναι οι ελεύθερες ρίζες, τα ένζυμα μεταλοπρωτεάσες, και οι κυτταρικοί διαβιβαστές της φλεγμονής προσταγλανδίνη, Iντερλευκίνη-6 και TNF.

Mε αφορμή όμως τον πόνο θα μελετήσουμε τα παυσίπονα και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη που χρησιμοποιούμε για την ανακούφιση από το αλγεινό αίσθημα χωρίς να μπούμε στη διαγνωστική του αιτίου που προκάλεσε τον πόνο.

Δύο μεγάλες κατηγορίες αντιφλεγμονωδών:

1. Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα (ΜΣΑΦ)

2. Κορτικοστεροειδή (‘κορτιζόνη’)

Είναι φάρμακα που χρησιμοποιούνται, για την αντιμετώπιση παθήσεων όπου υπάρχουν στοιχεία φλεγμονής και ισχυρός πόνος, όπως για παράδειγμα στην οστεοαρθρίτιδα, σε τενοντίτιδες κ.α. Είναι συμπτωματικά, αντιφλεγμονώδη, αντιπυρετικά και αναλγητικά φάρμακα. Συμπτωματικά σημαίνει ότι δεν επηρεάζουν την πορεία της νόσου, αλλά συμβάλλουν στον έλεγχο των συμπτωμάτων που οφείλονται στη φλεγμονή.

Δρουν κυρίως αποκλείοντας ένα ένζυμο (την κυκλοοξυγενάση) που είναι σημαντικό για το σχηματισμό ουσιών, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονή.

Από την άλλη πλευρά αυτές οι ουσίες (που ονομάζονται προσταγλανδίνες) παίζουν επίσης ρόλο στη φυσιολογία του σώματος που περιλαμβάνει και την προστασία του στομάχου, τη ρύθμιση της ροής του αίματος στα νεφρά κλπ. Η αναστολή αυτών των φυσιολογικών δράσεων των προσταγλανδινών δικαιολογεί τις περισσότερες από τις ανεπιθύμητες ενέργειες των ΜΣΑΦ. Αυτές οι ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν:

Γαστρεντερικές διαταραχές που είναι η πιο συχνή ανεπιθύμητη ενέργεια προκαλώντας διαβρώσεις στο εσωτερικό τοίχωμα του στομάχου.

Τα συμπτώματα ποικίλλουν από ήπια πεπτική δυσφορία μετά τη λήψη της φαρμακευτικής αγωγής μέχρι έντονο πόνο και αιμορραγία από το στομάχι, που μπορεί να παρουσιαστεί ως μαύρα και μαλακά κόπρανα.


Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι τα αντιφλεγμονώδη δεν είναι απλά παυσίπονα.

Όταν κάπου στο σώμα μας υπάρχει φλεγμονή, κάποια κύτταρα της περιοχής που πάσχει, απελευθερώνουν ουσίες οι οποίες οδηγούν σε αγγειοδιαστολή και αύξηση της διαπερατότητας των τοιχωμάτων των αγγείων και έτσι δημιουργείται ένα τοπικό οίδημα/πρήξιμο, μαζί με πόνο, θερμότητα, ερυθρότητα και δυσλειτουργικότητα. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε, ότι δεν ειναι απαραίτητο να υπάρχουν όλα τα παραπάνω συμπτώματα, για να μπει η διάγνωση της φλεγμονής. 
Τα ΜΣΑΦ λοιπόν, δρούν ‘μπλοκάροντας’ ένα ένζυμο , την κυκλοξυγενάση ή αλλιώς ‘COX’, χάρη στην οποία θα απελευθερώνονταν οι παράγοντες της φλεγμονής. Καταστέλλουν έτσι τη φλεγμονή.

Το κακό είναι όμως, οτι η COX έχει 2 τύπους, ο ένας εκ των οποίων προστατεύει το στομάχι! Οπότε τα ΜΣΑΦ που μπλοκάρουν και τους δύο τύπους της COX (δηλαδή τα περισσότερα που κυκλοφορούν στην αγορά), αυξάνουν τις πιθανότητες παθήσεων του πεπτικού.(πχ γαστρίτιδας, έλκους κτλ)

Η ασπιρίνη θεωρείται το πιo σημαντικό αντιφλεγμονώδες με παυσίπονη δράση που διαρκεί 4 ώρες. Είναι αποτελεσματική σε πόνους μέτριας έντασης, όχι όμως σε πόνους κοιλιακής χώρας (πόνοι περιόδου λόγω πιθανής πρόκλησης αιμορραγίας). Επίσης, αντενδείκνυται ως αντιπυρετικό για παιδιά λόγω του συνδρόμου Reye που προκαλεί, καθώς και σε άτομα με έλλειψη του ένζυμου G6PD.

Άλλος αντιπρόσωπος αυτής της ομάδας είναι η παρακεταμόλη που έχει παυσίπονη και αντιπυρετική δράση. Δρα μέσα σε 30-45 λεπτά και ανάκουφίζει τον πόνο. Σε αντίθεση με την ασπιρίνη, δεν προκαλεί γαστρικό ερεθισμό, αλλά μπορεί να προκαλέσει ηπατικά προβλήματα, όταν λαμβάνεται σε μεγάλη δόση (περισσότερα από 3 χάπια ημερησίως) για πάνω από 3 εβδομάδες.

Όπως όλα τα φάρμακα, έτσι και τα αντιφλεγμονώδη μπορούν να προκαλέσουν κάποιες παρενέργειες.
 Για παράδειγμα, μπορούν να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν μία αιμορραγία, επιδρώντας στη συγκόλληση των αιμοπεταλίων και στο μηχανισμό της πήξης.

Γι αυτό το λόγο, ο ιατρός πρέπει να σας ρωτήσει αν παίρνετε αντιπηκτική αγωγή, πριν τη συνταγογράφηση ΜΣΑΦ.
 Ο ασθενής, καλό είναι, να ενημερώνει τον ιατρό του, αν είχε ποτέ παρουσιάσει αλλεργία σε οποιοδήποτε φάρμακο!!

Επίσης αν πάσχετε από βρογχικό άσθμα, αν έχετε πρόβλημα με το στομάχι, αυξημένη πίεση(υπέρταση) ,άλλο καρδιολογικό πρόβλημα ή αν έχετε κάποια παθολογία των νεφρών ή του ήπατος (πρόβλημα στο συκώτι) , είναι σημαντικό ο ιατρός σας να το γνωρίζει!
Όλα τα παραπάνω συστήματα, μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να επηρεαστούν, ειδικά αν γίνεται αλόγιστη χρήση των φαρμάκων αυτών.

Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στη χορήγηση σε μεγαλύτερες ηλικίες και γενικώς, πρέπει πάντα ο ιατρός να χορηγεί αυτά τα σκευάσματα (χάπια ή ενέσεις), μετά από τη λήψη ιστορικού και να προσαρμόζεται η δόση και η διάρκεια της αγωγής ανάλογα. Τα φάρμακα αυτά , πρέπει να λαμβάνονται μετά το φαγητό, με γεμάτο στομάχι και με αρκετό νερό.
Σε κάποιες περιπτώσεις, πρέπει να αποφευχθεί τελείως η χορήγηση ΜΣΑΦ. Αυτό είναι στη κρίση του ιατρού, βασισμένο πάντα σε επιστημονικά κριτήρια.


Τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα είναι πολύ καλά φάρμακα, χάρη στα οποία βελτιώνονται ή θεραπεύονται πολλές παθήσεις στην ορθοπαιδική, και προσφέρουν έτσι, σημαντική βελτίωση στην ποιότητα ζωής των ασθενών. Δεν πρέπει όμως να γίνεται η χρήση τους αλόγιστα και χωρίς ιατρική συμβουλή , για να μπορούν να αποφευχθούν ανεπιθύμητες ενέργειες και καταστάσεις.

Oλα τα ΜΣΑΦ έχουν παρόμοιους κινδύνους από το καρδιαγγειακό, αλλά μερικά (ναπροξένη 500 bid, σελεκοξίμπη 200 mg qd) είναι πιθανώς ασφαλέστερα από άλλα (π.χ. ροφεκοξίμπη, βαλντεκοξίμπη, δικλοφενάκη, ιμπουπροφαίνη). Ο κίνδυνος των καρδιαγγειακών συμβαμάτων από τα ΜΣΑΦ είναι μεγαλύτερος σε άτομα υψηλού κινδύνου ή θεραπευόμενα με μεγαλύτερες δόσεις και για μακρό χρονικό διάστημα

Λίπη και έλαια: Η πρόσληψη των κατάλληλων λιπαρών οξέων επιδρά στη φλεγμονή με ευεργετικό τρόπο. Τα ω-3 λιπαρά οξέα αποτελούν ισχυρούς αντιφλεγμονώδεις παράγοντες και οι μελέτες δείχνουν ότι η διατροφή που είναι πλούσια σε α-λινολενικό οξύ, δοκοσοεξανοϊκό και εικοσιπεντανοϊκό οξύ (που είναι όλα ω-3), παρέχει μια φυσική αντιφλεγμονώδη δράση. Τα λιπαρά αυτά οξέα εντοπίζονται στα λιπαρά ψάρια, στους ξηρούς καρπούς, στο σογιέλαιο, στο λιναρόσπορο, στο λινέλαιο κλπ. Το ελαιόλαδο αποτελεί έναν ακόμα τύπο λίπους που έχει βρεθεί ότι ελαττώνει τη φλεγμονή, εξαιτίας της χημικής του δομής αλλά και λόγω της αντιοξειδωτικής βιταμίνης Ε που περιλαμβάνει.

Πρωτεΐνη: Το σώμα μας χρειάζεται πρωτεΐνη για τη δημιουργία υγιών ιστών. Καλές πηγές πρωτεΐνης είναι τα άπαχα πουλερικά, τα ψάρια και τα θαλασσινά, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί. Η σόγια και το γάλα σόγιας είναι επίσης πολύ καλές πηγές πρωτεΐνης που μπορεί να ελαττώσει τη φλεγμονή.

Υδατάνθρακες και φυτικές ίνες: Το μεγαλύτερο ποσοστό υδατανθράκων στη διατροφή μας πρέπει να προέρχεται από καρπούς ολικής αλέσεως, φρούτα και λαχανικά. Το ψωμί, τα δημητριακά και τα ζυμαρικά πρέπει να είναι 100% προϊόντα ολικής αλέσεως. Τα προϊόντα ολικής αλέσεως, τα φρούτα και τα λαχανικά είναι πλούσια σε φυτοθρεπτικά συστατικά με αντιοξειδωτική δράση που παίζουν προστατευτικό ρόλο για τη φλεγμονή αλλά είναι και εξαιρετικές πηγές φυτικών ινών, και οι μελέτες συμφωνούν ότι μια δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες σχετίζεται με χαμηλά επίπεδα φλεγμονωδών δεικτών. Προτείνεται η επιλογή πράσινων φυλλωδών λαχανικών, λαχανικών με λαμπερά χρώματα και ποικιλίας φρέσκων ολόκληρων φρούτων (με τη φλούδα όπου είναι δυνατό). Οι χρωστικές στα λαμπερού χρώματος φρούτα και λαχανικά περιέχουν πολλά φυτοχημικά συστατικά με αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Ένα παράδειγμα είναι η κουερσετίνη, που βρίσκεται στο μήλο και στη φλούδα των κόκκινων κρεμμυδιών με πολύ ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση. Πέντε και πλέον μερίδες φρούτων και λαχανικών είναι απαραίτητες σε καθημερινή βάση. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει για τα βατόμουρα και τις φράουλες που είναι πολύ πλούσια σε αντιφλεγμονώδη φυτοχημικά και αντιοξειδωτικά.

Αλκοόλ: Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ έχει εξακριβωμένη αντιφλεγμονώδη δράση.

Δεν υπάρχουν όμως μόνο φάρμακα με αντιφλεγμονώδη δράση. Υπάρχουν και τα βότανα.  Τα πιο κατάλληλα βότανα είναι αυτά που έχουν και τις δυο ιδιότητες, είναι δηλαδή και ισχυρά αντιφλεγμονώδη και ισχυρά αναλγητικά.

◦ αμαμηλίδα-hamamelis virginiana-

◦ φασκόμηλο

◦ γαϊδουράγκαθο

◦ πιπέρι καγιέν

◦ πιπερόριζα-τζίντζερ

◦ βαλσαμόχορτο-υπερικό

◦ δεντρολίβανο

◦ αλόη

◦ χαμομήλι

◦ σκόρδο

◦ γίγκο μπιλόμπα

◦ ρίγανη

◦ κουρκουμάς-χρυσόριζα-κουρκουμίνη-κιτρινόριζα

◦ astragalus-αστράγαλος ο μεμβρανώδης

◦ αχιλλέα-χιλιόφυλλο

◦ καλέντουλα

 ◦ φυτολάκα-Phytolacca americana

◦ σπειραία ή φιλιπέντουλα-Filipendula ulmaria

◦ ιτιά-Salix spp

◦ σέλινο-Apium graveolens

◦ γωλθερία-Gaultheria procumbens

◦ αρπαγόφυτο-harpagophytum procumbens

◦ μηνύανθος-Menyanthes trifoliata