Ειλεός, απόφραξη του εντέρου, κατάσταση για επείγουσα αντιμετώπιση. Αιτίες, θεραπεία και συμβουλές πρόληψης

του Ξενοφώντα Τσούκαλη, M.D., medlabnews.gr

Η πάθηση αυτή ορίζεται ως η αδυναμία προώθησης του εντερικού περιεχομένου. Η πλήρης και επίμονη διακοπή της φυσιολογικής προώθησης των αερίων και κοπράνων σε περιοχή του εντέρου προσδιορίζει την έννοια της εντερικής αποφράξεως. Μπορεί να αφορά συνήθως το λεπτό έντερο ( ειλεός λεπτού εντέρου), ή σπανιότερα το παχύ έντερο (ειλεός παχέως εντέρου).

Η εντερική απόφραξη ή ειλεός ανήκει στις ιδιαίτερα επείγουσες καταστάσεις της γαστρεντερολογίας, κυρίως από την άποψη της γρήγορης και σωστής διάγνωσης καθώς και από την επιλογή της αποτελεσματικής θεραπείας.

Διακρίνεται σε δύο κατηγορίες από πλευράς αιτιολoγίας:

μηχανικός ειλεός (όταν οφείλεται σε απόφραξη από κάποιο μηχανικό εμπόδιο), και

παραλυτικός ειλεός (όταν οφείλεται σε παράλυση των μυικών ινών του εντέρου), που προκαλούν τα ψυχιατρικά φάρμακα, η ακινησία και τραύματα με κακώσεις νεύρων (που είναι υπεύθυνα για την κίνηση του εντέρου).

– Κοιλιακός πόνος γύρω από τον ομφαλό

– Διάταση της κοιλιάς

– Αίσθηση φουσκώματος (πληρότητας της κοιλιάς με αέρα)

– Έμετος

– Αναστολή αποβολής αερίων και κοπράνων

– Διάρροια. Πρόκειται για ψευδο-διάρροια, λόγω ατελούς απόφραξης

– Στην περίπτωση στραγγαλισμού των αγγείων του εντέρου, η νέκρωση μπορεί να επέλθει σε λίγες ώρες. Ο πόνος γίνεται σταθερός, η κοιλιά ευαίσθητη, η κατάσταση επιβαρύνεται και είναι δυνατόν να εμφανιστεί υπόταση και shock.

Η εντερική απόφραξη παρουσιάζεται με έντονο πόνο στην κοιλιακή χώρα, διάταση, εμετό και δυσκοιλιότητα. Ο πόνος είναι περιοδικός ή κυκλικός, τύπου συσπάσεων και ανακουφίζεται με τον εμετό και είναι πιο ήπιος σε ατελή απόφραξη. Ο εμετός μπορεί να είναι το πρώτο σύμπτωμα στην εντερική απόφραξη και είναι χολοβαφής σε απόφραξη λεπτού εντέρου και κοπρανώδης σε μεγάλη απόφραξη του παχέος εντέρου.

Ο έντονος πόνος προκαλεί ωχρότητα και εφίδρωση. Υψηλή θερμοκρασία υπάρχει όταν επέρχεται διάτρηση και περιτονίτιδα οι οποίες είναι πολύ συχνές επιπλοκές της νόσου (40%-60%). Πτώση της αρτηριακής πιέσεως και αύξηση των σφύξεων δηλώνουν σηπτικό shock (καταπληξία). Η ταχυκαρδία, ορθοστατική υπόταση, ξηροί βλεννογόνοι, έντονη αφυδάτωση, τυμπανικότυτα και δυσκοιλιότητα, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.

Μετεωρισμός κοιλίας, αυξημένοι εντερικοί ήχοι, διάχυτη ευαισθησία κοιλίας

Τα αίτια που προκαλούν αυτή την κατάσταση μπορεί να είναι μηχανικά αίτια όταν το κώλυμα είναι οργανικό, δημιουργώντας έτσι τον μηχανικό ειλεό και μη μηχανικά, ή παραλυτικά όταν δεν υπάρχει μηχανικό κώλυμα, δημιουργώντας, έτσι, τον παραλυτικό ειλεό. Η απόφραξη μπορεί να είναι πλήρης όταν αφορά ολόκληρο τον εντερικό αυλό και μερική απόφραξη όταν αφορά μέρος αυτού. Μπορεί να είναι μονοεστιακή απόφραξη όταν η απόφραξη είναι σε ένα σημείο ή, σε δύο σημεία, οπότε δημιουργείται απόφραξη κλειστής έλικας. Τέλος, η εντερική απόφραξη μπορεί να είναι απλή ή, με στραγγαλισμό (ισχαιμική), όταν παρακωλύεται και η αιματική κυκλοφορία του προσβεβλημένου τμήματος του εντέρου.

– Καρκίνος δωδεκαδακτύλου.

– Καρκίνος κεφαλής του παγκρέατος.

– Ατρησία σε νεογνά.

– Συμφύσεις, το πιο συχνό αίτιο. Είναι ινώδεις ταινίες, που αναπτύσσονται αντιδραστικά, μετά από επανειλημμένες χειρουργικές επεμβάσεις ή φλεγμονές στην κοιλιά, που στραγγαλίζουν τις έλικες του λεπτού εντέρου.

– Περίσφιξη κήλης.

– Όγκοι λεπτού εντέρου

– Εκκόλπωμα Meckel.

– Εγκολεασμός του εντέρου, ο οποίος στους ενήλικες οφείλεται σχεδόν πάντα σε όγκο.

– Συστροφή εντέρου (volvulus)

– Νόσος Crohn.

ΑΠΟΦΡΑΞΗ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

– Περίσφιξη κήλης (αφορά κυρίως το σιγμοειδές)

– Όγκοι.

– Εκκολπωματίτιδα.

– Συστροφή.

– Κοπρόσταση.

– Ενδοπεριτοναϊκή ή οπισθοπεριτοναϊκή λοίμωξη-φλεγμονή, π.χ, εκκολπωματίτιδα, σκωληκοειδίτιδα, παγκρεατίτιδα, περιτονίτιδα.

– Μετά από χειρουργικές επεμβάσεις στην κοιλιά (τις πρώτες μετεγχειρητικές ημέρες).

– Ισχαιμία μεσεντέριων αγγείων.

– Οποιαδήποτε σοβαρή πάθηση, λόγω της οποίας υπάρχει βαριά γενική κατάσταση του ασθενούς, όπως: πνευμονία, αναπνευστική ανεπάρκεια με ανάγκη διασωλήνωσης του αρρώστου, σηψαιμία, σοβαρή λοίμωξη, ουραιμία, διαβητική κετοξέωση, ηλεκτρολυτικές διαταραχές.

– Φάρμακα που μειώνουν την κινητικότητα του εντέρου (οπιοειδή, αντιχολινεργικά, φαινοθειαζίνες)

Στα παιδιά ο ειλεός συνήθως οφείλεται σε μη μηχανικά αίτια, όπως λοιμώξεις στην κοιλιακή χώρα

Μεγάλη σημασία έχει το ιστορικό, οπωσδήποτε χρειάζεται ακτινογραφία κοιλίας, πιθανόν αξονική τομογραφία κοιλίας και ενδεχομένως μαγνητική τομογραφία κοιλίας, καθώς και αιματολογικές εξετάσεις.

Οι αιματολογικές εξετάσεις μας δείχνουν την γενική εικόνα του ασθενούς.

α) Λευκοκυτάρωση: πιθανά θα έχουμε σε περιτονίτιδα, διάτρηση, έμφρακτο και γάγγραινα.

β) Χαμηλό νάτριο, κάλιο και χλώριο ορού λόγω παρατεταμένων εμετών.

γ) Αυξημένη ουρία και κρεατινίνη ορού λόγω νεφρικής ανε¬πάρκειας, είτε προνεφρικής αιτιολογίας λόγω αφυδάτωσης, είτε νεφρικής λόγω σήψης.

δ) Μικροκυτταρική αναιμία λόγω προϋπάρχουσας αιµορραγούσας νεοπλασίας

ε) Μεταβολική οξέωση λόγω σηπτικού shock ή μεταβολική αλκάλωση λόγω παρατεταµένων εμετών.

Ο ειλεός γενικά είναι μια κατάσταση που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης.

Αναλόγως του χρόνου που παρήλθε από την έναρξη των συμπτωμάτων και τα ευρήματα, αποφασίζεται το πόσον επειγόντως θα γίνει η επέμβαση που θα άρει το εμπόδιο του εντέρου και θα λύσει το πρόβλημα του ειλεού.

Επίσης σημαντικός παράγων είναι η ηλικία, οι συνοδοί νόσοι, και η εν γένει κατάσταση του ασθενούς. Προηγουμένως είναι απαραίτητο να διορθωθούν τυχόν ηλεκτρολυτικές ή άλλες διαταραχές που συνέβησαν λόγω του ειλεού. Αναλόγως του αιτίου του ειλεού ο χειρουργός αποκαθιστά τον αυλό του εντέρου ( λύση συμφύσεων, αφαίρεση όγκου κ.λ.π.) και την εντερική λειτουργία. Αν πρόκειται για παραλυτικό ειλεό πρέπει να αρθεί το παθολογικό αίτιο που τον προκάλεσε.

Σε ασθενείς με ψευδοαπόφραξη, η κολοσκοπική αποσυμπίεση είναι επιτυχής σε περισσότερο από 80% των περιπτώσεων και επίσης αντιμετωπίζει την πλειοψηφία των υποτροπίων. Μετά το πρώτο 24ώρο, η κλινική εικόνα θα πρέπει να αναθεωρηθεί και να παρθεί απόφαση για περαιτέρω χειρουργική αντιμετώπιση. Το αποτέλεσμα της ενδοσκοπικής θεραπείας σε αποφράξεις χωρίς επιπλοκές εξαρτάται από την γενική κατάσταση του ασθενούς όπου η σταθεροποίηση του είναι το πρώτο βήμα της θεραπείας. Η σοβαρότερη επιπλοκή της αποφράξεως είναι η διάτρηση η οποία οδηγεί σε αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα. Σημαντικό είναι να αποφασιστεί ο σωστός χρόνος μεταξύ του χειρουργείου και της συντηρητικής αγωγής, για την πρόληψη της διάτρησης. Σε οξείες εντερικές αποφράξεις που αναπτύσσονται σε ασθενείς με κακοήθη παθήσεις του εντέρου είναι απαραίτητο να επιλεγεί σύμφωνα με το σημείο της απόφραξης και την γενική κατάσταση του ασθενούς, είτε επείγον χειρουργείο, είτε ανακουφιστική ενδοσκοπική παρέμβαση.

Σε κάθε περίπτωση διάτασης της κοιλιάς με αδυναμία αποβολής αερίων και κοπράνων, πρέπει να αναζητείται ιατρική συμβουλή και εξέταση.

Να είστε πάντα καλά ενυδατωμένοι. Πίνετε τουλάχιστον ένα λίτρο νερό τη μέρα.

    Τρώτε άφθονα φρούτα και πίνετε πολλούς χυμούς.

    Τρώτε με τα γεύματά σας ένα βαθύ πιάτο πράσινη σαλάτα κάθε μέρα.

    Η σωματική άσκηση βοηθάει την κένωση του εντέρου. Η ακινησία προκαλεί δυσκοιλιότητα.

    Όταν έχετε επιθυμία για αφόδευση, μην αναβάλετε να πάτε στην τουαλέτα.

    Αν η δυσκοιλιότητα άρχισε τον τελευταίο μήνα, επισκευθείτε το γιατρό σας. Συζητήστε το πρόβλημα. Πέστε του για όλα τα φάρμακα που παίρνετε και ρωτήστε τον για πιθανό εργαστηριακό έλεγχο.

    Μην παίρνετε καθαρτικά φάρμακα μόνος σας ή από σύσταση φίλων σας. Ρωτήστε το γιατρό σας.